Ông Hà Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Hoà (huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng) cho biết: Nghề hầm than ở xã này đã hình thành trên 50 năm nay. Có thời điểm, toàn xã có trên 1.000 lò hầm than nhưng vì nhiều nguyên nhân, một số hộ đã bỏ lò chuyển sang làm nghề khác. Đến thời điểm hiện tại, xã Xuân Hoà có 430 hộ làm nghề hàm than với 939 lò, tập trung ở các ấp Hoà Thành, Hoà Lộc 2, Hoà An.
"Nghề hầm than cho thu nhập cao, ước tính mỗi lò cho ra giá trị sản phẩm là 90 triệu đồng cho lò hầm than đước và 60 triệu đồng cho lò hầm cây tạp. Mỗi năm, các lò hầm than ở Xuân Hoà cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước khoảng 54.000 tấn than." - ông Hà Thanh Bình nói.
Ông Huỳnh Văn Chi (ngụ ấp Hoà Lộc 2) chia sẻ: “Nghề hầm than ở đây có từ rất lâu. Gia đình tôi có 2 lò, chủ yếu là hầm than đước, mỗi lò cho ra sản phầm từ 12-15 tấn than. Sau khi trừ chi phí, nếu được giá, mỗi lò cho lợi nhuận khoảng 15 triệu. Nếu không được giá thì mỗi lò cho lợi nhuận khoảng 5-6 triệu đồng, có khi không lời vì giá thấp quá”.
Theo người dân địa phương, thường các chủ lò hầm than thuê người làm từ công đoạn bốc vác cây xếp vào lò để hầm, canh chừng trong thời gian hầm cho đến khi dỡ than ra lò giao cho thương lái. Chi phí cho một lò cũng hết tầm 15 triệu đồng. Những người làm công thu nhập khoảng 250.000 đồng/người/ngày.
Một phụ nữ đang lấy than từ trong lò ra ngoài chia sẻ: Ở địa phương có hàng ngàn người làm công cho các lò hầm than, trong đó đa số là phụ nữ. Một ngày làm cho lò hầm than, mỗi người được trả công (tuỳ theo thời điểm) từ 200-250 ngàn đồng, tuy không cao nhưng cũng là khoản thu nhập đáng kể, ổn định đối với người dân ở xứ thuần nông này.
Tuy mang lại công ăn việc làm, thu nhập khá ổn định cho người dân nhưng các lò hầm than ở Xuân Hoà lại gây ra không ít những hệ lụy cho cuộc sống như ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sản xuất, ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ của người dân địa phương bởi bệnh hô hấp, bệnh ngoài da.
Theo đánh giá của UBND xã Xuân Hoà, nghề hầm than gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ của nhân dân sống xung quanh khu vực có lò hầm than do hít phải khí thải từ các lò than. Nhiều người lao động tại các lò hầm than còn chủ quan chưa quan tâm đến trang bị bảo hộ lao động. Khói bụi lò hầm than ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp khi bám vào cây ăn quả làm cho cây bị hư, kém phát triển, ít ra hoa, đậu quả.
Thống kê cho thấy đã có khoảng 425 ha cây ăn trái bị thiệt hại do ảnh hưởng của khói bụi than. Chưa nói tới những người làm nghề hầm than xây lò, chất củi gây cản trở giao thông; nhiều người làm nghề hầm than chưa thực hiện nghĩa vụ thế theo quy định.
Tỉnh Sóc Trăng đã có kế hoạch quy hoạch tập trung các lò hầm than vào một khu vực ở địa bàn xã (nay là thị trấn) An Lạc Thôn nhưng chưa thực hiện được vì nhiều hộ không đồng ý. Cơ quan chức năng có kế hoạch lắp đặt các thiết bị xử lý khói bụi nhưng cũng chưa thực hiện được. Ông Huỳnh Văn Chi giải thích: “Tỉnh có quy hoạch dời các lò nhưng các hộ không đồng ý vì ra đó phải thuê đất mở lò, đường vận chuyển nguyên liệu hầm than và than thành phẩm khó khăn, đội giá thành than sản phẩm so với làm lò hầm than ngay trên đất của mình”.
Ông Hà Thanh Bình cho biết: “Chúng tôi đã đề nghị các chủ lò thực hiện tốt việc xử lý khói bụi nhằm chống ô nhiễm môi trường, tránh gây thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp. Đề nghị ngành chức năng quan tâm, nghiên cứu, giúp đỡ cho địa phương phát triển nghề hầm than mà trọng tâm là việc áp dụng mô hình xử lý khói bụi hiệu quả, chi phí thấp, dễ vận hành nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường”.
