Thượng đỉnh Trump - Putin ở Budapest: tín hiệu ngoại giao hay bước lùi chiến lược?

Tổng thống Donald Trump ngày 16/10 thông báo sẽ gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Budapest (Hungary) nhằm thảo luận khả năng chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine, sau một cuộc điện đàm kéo dài hơn hai tiếng, được mô tả là “rất hiệu quả”.

Trong bài đăng trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump cho biết: “Tổng thống Putin và tôi đã thống nhất sẽ gặp nhau tại Budapest, Hungary, để xem liệu chúng tôi có thể chấm dứt cuộc chiến ‘vô nghĩa’ giữa Nga và Ukraine hay không. Ngày mai, tôi sẽ gặp Tổng thống Zelensky tại Phòng Bầu dục để thảo luận về cuộc trò chuyện với ông Putin và nhiều vấn đề khác.”

Từ “cuộc điện đàm hiệu quả” đến hội nghị hòa bình tiềm năng

Theo phía Điện Kremlin, cuộc gọi được thực hiện theo đề nghị của Nga và được mô tả là “rất cởi mở, mang tính xây dựng và thẳng thắn”. Cố vấn Kremlin Yury Ushakov tiết lộ rằng ông Putin “ngay lập tức ủng hộ” đề xuất tổ chức một hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga tại Budapest.

Thông báo này đánh dấu bước ngoặt mới trong giọng điệu của Tổng thống Trump đối với Nga, chỉ hai tháng sau hội nghị Alaska, cuộc gặp trực tiếp trước đó giữa hai nhà lãnh đạo, vốn không đạt được đột phá ngoại giao nào đáng kể.

Trong khi đó, Thủ tướng Hungary Viktor Orban, người duy trì mối quan hệ thân thiết với cả hai nhà lãnh đạo Trump và Putin, xác nhận Budapest đã bắt đầu “chuẩn bị cho Hội nghị hòa bình Mỹ - Nga”, và khẳng định trên mạng xã hội X rằng: “Hungary là hòn đảo của HÒA BÌNH”.

Ông Trump cho biết Ngoại trưởng Marco Rubio sẽ dẫn đầu một phái đoàn cố vấn cấp cao tới gặp Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov vào tuần tới, nhằm chuẩn bị cho thượng đỉnh Budapest. “Hai bên đã trao đổi và sắp thống nhất thời gian, địa điểm cụ thể,” Tổng thống Mỹ khẳng định với báo giới tại Nhà Trắng.

Trong cuộc điện đàm, ông Putin đã chúc mừng Tổng thống Mỹ về “thành tựu to lớn trong việc mang lại hòa bình tại Trung Đông”, mà ông mô tả là “giấc mơ của nhân loại qua nhiều thế kỷ”. Ông Trump khẳng định ông tin “thành công tại Trung Đông sẽ tạo đà cho các nỗ lực chấm dứt chiến tranh ở Ukraine”.

Tổng thống Nga còn gửi lời cảm ơn Đệ nhất phu nhân Melania Trump vì những nỗ lực giúp tám trẻ em Ukraine được đoàn tụ với gia đình. 

Một ngày sau cuộc điện đàm với ông Putin, ông Trump dự kiến đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng. Ông Zelensky cho biết trọng tâm thảo luận sẽ là “phòng không và khả năng sử dụng tên lửa tầm xa nhằm gây sức ép với Nga”.

Ông Trump gần đây úp mở khả năng viện trợ cho Ukraine tên lửa hành trình Tomahawk, loại vũ khí có tầm bắn hơn 2.400 km và có thể tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Tuy nhiên, sau cuộc điện đàm với ông chủ Điện Kremlin, ông tỏ ra thận trọng hơn: “Chúng ta cũng cần Tomahawk cho nước Mỹ. Tôi không biết liệu có thể viện trợ chúng cho Ukraine lúc này hay không.”

Về phía Điện Kremlin trước đó cho biết ông Putin đã cảnh báo rằng việc cung cấp Tomahawk cho Ukraine “sẽ không thay đổi cục diện chiến trường, nhưng sẽ gây tổn hại nghiêm trọng cho quan hệ song phương và triển vọng hòa bình”.

Chu kỳ lặp lại?

Các nước châu Âu tỏ ra lo ngại rằng thái độ mềm mỏng của ông Trump có thể báo hiệu một sự nhượng bộ mới trước Moscow. Trong khi Kiev hy vọng được tiếp thêm hỏa lực, thì Washington lại phát đi tín hiệu ưu tiên ngoại giao hơn là răn đe quân sự.

Giới quan sát lưu ý rằng đây không phải lần đầu ông Trump thể hiện lập trường cứng rắn với Nga nhưng lại dịu giọng sau mỗi cuộc tiếp xúc với ông Putin. Từ các đề xuất trừng phạt kinh tế hồi đầu năm, đến việc đặt ra các “thời hạn” buộc Nga rút quân, tất cả đều kết thúc bằng các cuộc đối thoại mới mà không có tiến triển thực tế.

Theo nhà quan sát Ivor Bennett từ Moscow, “với Tổng thống Nga Vladimir Putin, thời điểm luôn là yếu tố then chốt.” Việc ông chủ Điện Kremlin chủ động gọi điện cho Tổng thống Mỹ ngay trước chuyến thăm của ông Zelensky không phải trùng hợp ngẫu nhiên.

Đó là nỗ lực nhằm kéo ông Trump trở lại quỹ đạo của Nga và ngăn Mỹ cung cấp các vũ khí có tính răn đe cao cho Ukraine. Như chuyên gia Bennett nhận định: “Thay vì bị chất vấn hay cảnh cáo, ông Putin luôn khéo léo làm dịu lập trường của ông Trump". 

Từ yêu cầu ngừng bắn 30 ngày hồi tháng 3, đến đe dọa trừng phạt hồi tháng 5, rồi hội nghị Alaska vào mùa hè, tất cả đều phản ánh một mô thức quen thuộc: mỗi khi Washington dường như sắp siết chặt với Moscow, ông Putin lại tung ra “cử chỉ hòa giải” để kéo dài thời gian mà không nhượng bộ đáng kể.

Thượng đỉnh Budapest, nếu diễn ra, có thể là chương mới trong chu kỳ đó.