Từ xưa tới nay chứ không phải chỉ có ở trong thế giới hiện đại, chuyện thiết lập và cắt đứt quan hệ ngoại giao chính thức giữa các quốc gia luôn là chuyện đại sự và là kết quả của suy tính lợi ích kỹ càng chứ không phải là chuyện đơn giản tầm thường, lại càng không phải là hệ lụy của các quyết định ngẫu hứng.
| Ông Trump trong cuộc phỏng vấn với Fox Business Network ngày 14/5. Ảnh: Fox Business. |
Nhìn vào lịch sử của mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc từ trước đến nay, vào thế và lực hiện tại của nước Mỹ, vào thực trạng chính trị và xã hội ở nước Mỹ, vào tính cách cá nhân cũng như phương cách cầm quyền của ông Trump trong hơn ba năm rưỡi vừa qua ở nước Mỹ và vào mưu tính quyền lực của ông Trump cho thời gian tới thì lại có thể thấy được rằng ông Trump tuy dám phát biểu như vậy nhưng lại không dám thực hiện phát biểu ấy. Vì những nguyên do sau đây.
Thứ nhất, trong thời gian trị vì nước Mỹ đến nay, ông Trump đã đưa lại quá nhiều và quá thừa bằng chứng về tuyên cáo thì như đầu voi trong khi thực hiện giống như đuôi chuột và phát biểu đại ngôn nhưng rồi nhanh chóng thay đổi. Ông Trump đã có những quyết sách đầy tính ngẫu hứng và sau đấy được điều chỉnh cả về tính chất lẫn mức độ. Bởi thế, không phải mọi phát ngôn của ông Trump rồi cũng sẽ trở thành quyết sách và thậm chí mọi quyết sách của người này rồi cũng sẽ được thực hiện trên thực tế.
Thứ hai, Trung Quốc hiện đã trở thành đối tác quan trọng nhất và đồng thời là đối thủ đáng gờm nhất của Mỹ về kinh tế và thương mại, đầu tư và tài chính, trong chừng mực nhất định còn cả về chính trị thế giới, công nghệ cao và quân sự. Khi xưa, tìm cách bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc là một trong những chuyển hướng chiến lược quan trọng và quyết định nhất của Mỹ.
Càng phải cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc trên mọi phương diện, Mỹ càng cần phải duy trì quan hệ ngoại giao và hợp tác với Trung Quốc chứ cắt đứt quan hệ với Trung Quốc thì Mỹ chỉ có thể đối đầu và đối địch với Trung Quốc chứ không còn có thể tiếp tục dùng quan hệ với Trung Quốc để vừa cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc vừa tận lợi triệt để từ mối quan hệ hợp tác với Trung Quốc.
Nói theo cách khác, Mỹ có lợi ích chiến lược rất cơ bản trước mắt cũng như lâu dài ở việc duy trì các mối quan hệ với Trung Quốc. Ông Trump dẫu có thích ngẫu hứng quyết định cái gì đến mấy thì cũng luôn bị ràng buộc và kiềm chế bởi lợi ích chiến lược cơ bản này của nước Mỹ. Nước Mỹ thay đổi người cầm quyền nhưng những lợi ích chiến lược cơ bản như vậy không thay đổi. Thời chiến tranh lạnh và xung đột Đông - Tây, Mỹ và Liên Xô thù địch nhau đến vậy mà Mỹ vẫn phải duy trì chứ đâu có cắt quan hệ với Liên Xô.
Thứ ba, Trung Quốc ngày nay đã khác biệt cơ bản so với thời Mỹ thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Quốc về thế và lực trên thế giới. Mỹ hiện lệ thuộc vào Trung Quốc ở mức độ không hề nhỏ về kinh tế, thương mại và tài chính. Trên những phương diện này, hiện trên thế giới không có đối tác nào khác có thể thay thế Trung Quốc đối với Mỹ.
Thứ tư, Mỹ có nhiều con chủ bài trong xử lý quan hệ với Trung Quốc và ngược lại Trung Quốc cũng có nhiều con chủ bài trong xử lý quan hệ với Mỹ. Mỹ dự định làm gì với Trung Quốc thì cũng luôn phải tính đến sự đáp trả không thua mức độ quyết liệt của Trung Quốc. Đối với hai đối tác này, gây tổn hại cho nhau luôn bao hàm gây tổn hại cho chính mình.
Thứ năm, ông Trump hiện dành ưu tiên hàng đầu cho việc được tái đắc cử trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới ở nước Mỹ nên sẽ tìm mọi cách bằng mọi giá, chơi mọi con bài và dùng mọi sách lược để thực hiện ước vọng. Càng bị khó khăn và khó xử bởi không được thành công như ý muốn trong ứng phó dịch bệnh viên phổi cấp do virus corona gây ra thì ông Trump càng bị lụy nhiều hơn vào các con chủ bài khác, trong đó đặc biệt có con chủ bài "Trung Quốc".
Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc hiện không có được cả thiên thời lẫn địa lợi và nhân hòa để tiến triển tốt đẹp nhưng không phải vì thế mà ông Trump dám và sẽ thực hiện phát biểu mới đây nói trên.
