Với yêu cầu khẩn trương từ Chính phủ, Trung tâm Tài chính quốc tế (IFC) TP Hồ Chí Minh đang ráo riết chuẩn bị để chính thức khởi động trong tháng 11/2025. Báo Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trao đổi với TS Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, để làm rõ những kỳ vọng, thách thức về khả năng thu hút dòng vốn, chiến lược phát triển nhân lực và phức tạp trong việc tích hợp thông luật quốc tế vào hệ thống pháp lý Việt Nam, giúp IFC định vị thế trong bản đồ tài chính khu vực.

Thưa ông, dự kiến IFC tại TP Hồ Chí Minh sẽ được vận hành trong tháng 11 này và kỳ vọng trở thành bệ phóng thu hút dòng vốn toàn cầu, sánh ngang các trung tâm tài chính lớn trong khu vực như Singapore, Hongkong. Từ góc độ chuyên gia, ông đánh giá thế nào về tính khả thi của mục tiêu này trong ngắn và trung hạn?

- Mục tiêu vận hành IFC tại TP Hồ Chí Minh là rất tham vọng, đặc biệt khi so sánh với các trung tâm tài chính hàng đầu khu vực vốn đã có độ mở thị trường toàn cầu và tính cạnh tranh cao. Hiện tại, Việt Nam vẫn đang vận hành một nền tài chính "có kiểm soát", cụ thể là trong các hoạt động đầu tư ra nước ngoài, đồng tiền chưa chuyển đổi hoàn toàn và ngoại tệ còn được kiểm soát chặt chẽ. Điều này là cần thiết để bảo đảm an toàn cho hệ thống tài chính trong nước trong quá trình hội nhập.

Chính vì những đặc thù này, để IFC có thể cạnh tranh và thu hút dòng vốn quốc tế, chúng ta cần phải thiết lập những cơ chế thí điểm (sandbox) đủ mạnh, đủ cởi mở và tương đương với các định chế quốc tế. Đây giống như việc 30 - 40 năm trước chúng ta lập Khu chế xuất Tân Thuận (TP Hồ Chí Minh) để thí điểm các mô hình FDI mới.

Rõ ràng, nếu những thí điểm này không đủ sức cạnh tranh, không tiếp cận được với chuẩn mực quốc tế thì khả năng huy động vốn của chúng ta sẽ bị hạn chế. Hiện tại, những chính sách cụ thể về sandbox chưa được công bố rộng rãi, nên rất khó để đánh giá chính xác tính cạnh tranh của nó.

Về khả năng huy động vốn, nếu có những quy chế đủ tốt và cởi mở, tôi cho rằng các công cụ vốn như trái phiếu chính phủ, trái phiếu công trình đô thị và trái phiếu DN sẽ rất hấp dẫn. Trong 5 năm tới, Việt Nam ước tính có hàng trăm tỷ USD đầu tư vào hạ tầng, từ cao tốc, cảng biển đến metro. Đây là nền tảng vững chắc cho các sản phẩm trái phiếu công trình hoặc dự án, thu hút sự chú ý của thế giới.

Tuy nhiên, yếu tố quyết định là độ mở, độ an toàn và sự thuận lợi trong quy trình mua bán vốn vào ra, điều này cần được cụ thể hóa trong các quy chế thí điểm, tiếp cận gần hơn với thị trường tài chính thế giới.

Trong giai đoạn đầu, theo tôi, không nên kỳ vọng quá lớn vào việc trung tâm này sẽ ngay lập tức huy động được dòng vốn khổng lồ. Thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào việc hình thành bộ máy, đưa các quy chế thí điểm đi vào hoạt động một cách cạnh tranh theo thông lệ quốc tế và từng bước giới thiệu những sản phẩm tài chính ban đầu. Sau 1 năm, chúng ta mới có thể có đủ dữ liệu để đánh giá và kỳ vọng vào sự bùng nổ của dòng vốn.

IFC được quy hoạch hoàn thiện trong 5 năm, ưu tiên khu vực Thủ Thiêm. Vậy, liệu 5 năm có đủ để TP Hồ Chí Minh xây dựng đội ngũ nhân lực đáp ứng quy mô phức tạp của một trung tâm tài chính quốc tế không, thưa ông?

- Về vấn đề nhân lực, tôi khẳng định TP Hồ Chí Minh hiện nay đã là một trung tâm tài chính. Chúng ta đã có sẵn nguồn nhân lực dồi dào, từ các chuyên gia trong nước, chuyên gia nước ngoài đang làm việc tại các ngân hàng, định chế tài chính quốc tế, đến các quỹ đầu tư và thị trường chứng khoán. TP Hồ Chí Minh đã hội tụ đủ con người và một số định chế tài chính đang hoạt động tốt. Vấn đề là hiện tại, những nguồn lực này chưa được tập trung, chưa trở thành một thể chế mạnh mẽ do các quy định kiểm soát tài chính của Việt Nam.

Nếu chúng ta có một IFC với những sandbox đủ mạnh, những chính sách hỗ trợ từ nhà nước đủ tốt, thì nguồn lực con người sẽ không phải là vấn đề đáng lo ngại. 5 năm là quá đủ, thậm chí còn dư thừa. Lịch sử đã chứng minh, các trung tâm tài chính có khả năng hội tụ nhân tài cực kỳ nhanh chóng. Ví dụ, khi thị trường chứng khoán Việt Nam mới thành lập năm 2000, đến năm 2007 đã có rất nhiều quỹ đầu tư và chuyên gia quốc tế đổ về. Dubai (Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất) là một quốc gia non trẻ nhưng với chính sách tốt, họ đã nhanh chóng nổi lên thành một trung tâm tài chính sôi động.

Cái "hấp dẫn" chính là yếu tố then chốt. Nếu IFC TP Hồ Chí Minh có những chính sách, cơ chế tốt, cơ hội đầu tư hấp dẫn, các định chế tài chính và chuyên gia thế giới sẽ kéo về rất nhanh, tạo nên sự sôi động cần thiết. Điều này cho thấy 5 năm là hoàn toàn đủ nếu chúng ta có quyết tâm thực hiện đúng định hướng và tạo môi trường đủ hấp dẫn.

Theo kế hoạch, Vương quốc Anh sẽ hỗ trợ Việt Nam áp dụng hệ thống thông luật Anh (Common Law) trong hoạt động của IFC. Sự khác biệt giữa hệ thống pháp lý hai quốc gia này có nguy cơ gây ra "vùng xám" hoặc xung đột pháp lý, nhất là về thuế, quản trị rủi ro, giải quyết tranh chấp hay không?

- Chính vì sự khác biệt giữa nền tài chính có kiểm soát của Việt Nam và độ mở rất lớn của các IFC như Anh quốc, chúng ta mới cần phải "khoanh vùng" và lập một IFC với những sandbox (cơ chế thí điểm) riêng biệt trong khu vực này. Điều này giống hệt như việc lập khu chế xuất trước đây, nơi áp dụng những quy định đặc thù để thu hút đầu tư mà không làm ảnh hưởng đến hệ thống pháp luật chung của cả nước.

Việc áp dụng Common Law trong phạm vi IFC sẽ giúp hạn chế rủi ro trong quá trình phát triển trung tâm này. Khi các tổ chức, cá nhân bước vào IFC, họ sẽ chịu sự điều chỉnh của những định chế như một trung tâm tài chính quốc tế hàng đầu. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải có một cơ chế kiểm soát rõ ràng khi nguồn vốn hoặc hoạt động tài chính đó "ra khỏi" khu vực IFC và đi vào phần còn lại của Việt Nam. Lúc này, chúng vẫn phải chịu sự quản lý, kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán và các quy định của Bộ Tài chính Việt Nam.

Thách thức lớn nhất chính là bảo đảm sự hài hòa giữa hai hệ thống pháp luật. Nếu "hàng rào" này quá chênh lệch, tức là được hưởng quá nhiều ưu đãi trong IFC nhưng lại gặp khó khăn hoặc rủi ro khi hoạt động ngoài vùng thí điểm, có thể làm giảm động lực và tính cạnh tranh của IFC so với các nước khác. Chúng ta cần một sự cân bằng tinh tế để không tạo ra những "vùng xám" pháp lý hay xung đột không cần thiết.

Cần phải nhấn mạnh, thành công của IFC không chỉ là việc xây dựng một khu hành chính, mà là việc thiết lập một thể chế pháp lý mở và thí điểm đủ mạnh để cạnh tranh, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và chất lượng của các sản phẩm tài chính được giao dịch. Mục tiêu là tạo ra một môi trường pháp lý đủ tin cậy, minh bạch và nhất quán để thu hút nhà đầu tư, đồng thời vẫn bảo vệ được an toàn vĩ mô cho nền kinh tế quốc gia.

Xin trân trọng cảm ơn ông!