Ả Rập Saudi, nhà sản xuất dầu mỏ lớn nhất trong Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), đóng vai trò quan trọng đối với thị trường dầu và lĩnh vực khai thác “vàng đen” từ giữa thế kỷ XX.
Tuy nhiên, bước sang thế kỷ XXI, Mỹ - một trong những khách hàng lớn nhất của Ả Rập Saudi, đã đẩy mạnh hoạt động sản xuất dầu thô để cạnh tranh với chính vương quốc dầu mỏ trên thị trường toàn cầu. Trong gần một thập kỷ vừa qua, cuộc cách mạng dầu đá phiến tại Texas đã khiến Mỹ vươn lên trở thành một nhà sản xuất dầu mỏ số một thế giới vào năm ngoái, vượt cả Nga và Ả Rập Saudi.
Trên thực tế, Ả Rập Saudi vẫn giữ vai trò quan trọng nhất đối với thương mại dầu mỏ và các nhà giao dịch dầu trên thị trường năng lượng toàn cầu vẫn theo sót sát những tuyên bố hay phát biểu của các quan chức ngành dầu mỏ đến từ Riyadh
Trong bối cảnh nước Mỹ phụ thuộc ít dần vào nguồn dầu nhập khẩu, sức ảnh hưởng của Ả Rập Saudi trên thị trường dầu mỏ cũng ngày càng giảm. Trong khi đó, theo nhà phân tích Dafna Maor trên tờ Haaretz của Israel, Trung Quốc - khách hàng mua dầu lớn khác của Ả Rập Saudi, hiện có nhiều sự lựa chọn khác thay thế nguồn dầu thô của Ả Rập Saudi.
Dữ liệu mới nhất từ Cơ quan Năng lượng Mỹ (EIA) cho thấy, lượng dầu thô nhập khẩu của Mỹ từ các nước đã giảm mạnh sau khi đạt mức cao nhất tới 10,126 triệu thùng trong năm 2005.
Theo EIA, dầu thô nhập khẩu từ Ả Rập Saudi cũng đã giảm trong những năm gần đây, lần đầu tiên xuống mức trung bình dưới 1 triệu thùng dầu kể từ năm 2009 ghi nhận được trong năm 2017.
Trong khi đó, sản lượng khai thác dầu đá phiến của Mỹ ghi nhận mức tăng kỷ lục trong năm ngoái mặc dù tốc độ tăng trưởng dầu đá phiến tăng chậm lại trong những tháng gần đây do đà sụt giảm mạnh của giá dầu trong quý IV/2018.
Trong những năm gần đây, dầu thô Ả Rập Saudi đang phải cạnh tranh gay gắt tại thị trường Trung Quốc, quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới. Trong ba năm qua, nước Nga đã vượt qua Ả Rập Saudi, trở thành nhà cung cấp dầu mỏ hàng đầu cho Trung Quốc.
”Ả Rập Saudi là nước xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, nhưng sự thống trị của Riyadh
Trên thực tế, Ả Rập Saudi không muốn mất quyền kiểm soát các chính sách sản xuất dầu mỏ của OPEC, đặc biệt là việc giữ thị trường cân bằng giữa cung và cầu. Trong khi đó, nhiều thành viên OPEC, bao gồm cả Ả Rập Saudi, thực sự cần giá dầu tăng lên mức 80 USD/thùng hoặc cao hơn nhằm cân đối ngân sách của những nước này.
Bên cạnh đó, Ả Rập Saudi tuyên bố nước này muốn đa dạng hóa nền kinh tế và giảm sự phụ thuộc quá mức vào lĩnh vực dầu mỏ.
Theo số liệu của OPEC, nguồn thu từ ngành dầu mỏ chiếm khoảng 50% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Ả Rập Saudi và 70% doanh thu xuất khẩu.
Trong kế hoạch có tên gọi Tầm nhìn 2030 của Thái tử Mohammed bin Salman, chính quyền Riyadh dự định dành ngân sách lên tới hàng tỷ USD để đầu tư phát triển kinh tế phi dầu mỏ và năng lượng tái tạo.
Tuy nhiên, trước khi quá trình cải tổ kinh tế bắt đầu diễn ra, nếu có, Ả Rập Saudi đang ráo riết theo đuổi ký kết các thỏa thuận hợp tác năng lượng tại châu Á - khu vực có nhu cầu dầu mỏ tăng trưởng nhanh nhất thế giới.
Công ty năng lượng quốc gia Aramco vừa ký kết một số thỏa thuận tại Trung Quốc để tham gia vào các dự án lọc dầu tại nước này. Theo thỏa thuận hợp đồng mới nhất, Aramco đã mua 9% cổ phần của tổ hợp lọc hóa dầu Zhejiang tại tỉnh Chiết Giang có công suất 800.000 thùng dầu/ngày. Theo đó, công ty dầu mỏ Aramco sẽ cung cấp nguồn dầu thô dài hạn và có thể sử dụng kho chứa dầu thô lớn của tổ hợp lọc hóa dầu này để phục vụ các khách hàng tại châu Á.
Mặc dù có kế hoạch chuyển đổi nền kinh tế thoát khỏi sự phụ thuộc quá mức vào dầu thô và đang mất dần vị thế thống trị trên thị trường dầu mỏ toàn cầu, Ả Rập Saudi sẽ không sẵn sàng từ bỏ sức mạnh địa chính trị và thị trường với vai trò hiện tại là nhà xuất khẩu dầu thổ lớn nhất thế giới.
