Vào tối ngày 14/3/2018, Marielle Franco, ủy viên hội đồng Rio de Janeiro và tài xế riêng của bà đã rời một sự kiện ủng hộ trao quyền cho phụ nữ da màu trong thành phố. Một chiếc xe khác bất ngờ xuất hiện, chạy song song với chiếc xe.
Tay súng ngồi trên chiếc xe này đã bắn 9 phát đạn vào xe chở Franco, khiến bà và tài xế thiệt mạng ngay lập tức. Cảnh sát Brazil tin rằng đây là một vụ ám sát nhằm vào Franco.
Vụ việc đã làm dấy lên hàng loạt cuộc biểu tình trên khắp Brazil. Franco, khi đó 38 tuổi, nổi lên là một chính trị gia bảo vệ những người yếu thế trong các khu ổ chuột, chiếm gần 1/4 dân số Rio de Janeiro, nơi bị nhấn chìm trong nghèo đói và bạo lực băng đảng.
Sau 6 năm điều tra, cảnh sát Brazil ngày 24/3 đã bắt giữ 3 người bị cáo buộc lên kế hoạch và ra lệnh ám sát Franco. Bộ trưởng Tư pháp Brazil Ricardo Lewandowski cho biết 3 nghi phạm bị bắt bao gồm nghị sĩ liên bang Chiquinho Brazao, Domingos Brazao (thành viên tòa kiểm toán bang Rio de Janeiro), và Rivaldo Barbosa (cựu giám đốc cảnh sát thành phố).
Bộ trưởng Lewandowski cho biết: “Cuộc điều tra phần nào cho thấy sự liên hệ giữa các nhóm tội phạm có tổ chức và một số cơ quan chính phủ ở Rio de Janeiro”.
Tổ chức được nhắc đến nhiều nhất trong báo cáo điều tra dài 500 trang của cảnh sát Braizl là “đội dân quân”. Đây là những nhóm vũ trang do cựu cảnh sát và quân nhân Brazil thành lập hơn 40 năm trước để tự bảo vệ mình trước các băng đảng ma túy nguy hiểm ở Rio de Janeiro.
Nhưng sau đó lực lượng này dần tha hóa, trở thành tổ chức tội phạm hùng mạnh, kiểm soát những khu vực rộng lớn của thành phố. Cảnh sát Brazil cho biết những đội này thông đồng với cảnh sát và chính trị gia địa phương, gieo rắc nỗi sợ hãi trong các khu dân cư thuộc tầng lớp lao động. Băng nhóm này đe dọa các chủ cửa hàng, buộc người dân địa phương phải trả tiền cho dịch vụ bảo kê.
Trong sự nghiệp chính trị của mình, bà Franco chỉ trích mạnh mẽ tình trạng bạo lực và tham nhũng của cảnh sát thành phố. Cựu nghị sĩ cánh tả Marcelo Freixo, cố vấn của bà Franco, cho biết cuộc điều tra “về cơ bản đã làm sáng tỏ những khó khăn mà Rio de Janeiro đang phải đối mặt”.
Báo cáo điều tra cho thấy “các băng nhóm tội phạm có ảnh hưởng lớn đến nhiều quan chức cấp cao trong lực lượng cảnh sát thành phố và gia tăng ảnh hưởng của chúng thông qua quyền lực chính trị”, Carolina Grillo, nhà xã hội học tại Đại học Chicago thuộc Đại học Liên bang Fluminense, nói với AFP.
Cảnh sát Brazil phát hiện ngoài đe dọa, tống tiền người dân, các nhóm tội phạm ở Rio de Janeiro còn chiếm đất và xây trái phép nhà ở, tòa nhà thương mại cho thuê. Grillo cho biết đây là “nguồn thu nhập chính của họ”.
Anh em nhà Brazao, những chính trị gia kỳ cựu của Rio de Janeiro có liên hệ trực tiếp với các nhóm tội phạm, bị cáo buộc có liên quan. Cảnh sát liên bang Brazil tin rằng anh em nhà Brazao quyết định ám sát Franco vì bà "đe dọa lợi ích của họ".
Khu vực mà các nhóm tội phạm này kiểm soát cũng là “thành trì bầu cử” cho các chính trị gia như anh em nhà Brazao.
Theo các cơ quan điều tra Brazil, Barbosa nhậm chức cảnh sát trưởng Rio de Janeiro một ngày trước khi Franco bị ám sát. Họ xác định rằng anh em nhà Brazao đã lôi kéo Barbosa vào kế hoạch để “đảm bảo không bị trừng phạt”.
Barbosa bị buộc tội giúp anh em nhà Brazao lên kế hoạch ám sát Franco và sau đó cản trở chính quyền trong thời gian đầu vì người này được giao phụ trách cuộc điều tra. Vị cảnh sát trưởng cũng là người đến an ủi gia đình Franco sau khi bà qua đời nên việc bắt giữ nghi phạm này khiến gia đình Franco vô cùng bàng hoàng.
Mẹ của Franco, bà Marinete da Silva, nói với AFP: “Barbosa từng nói rằng việc điều tra vụ án là vấn đề danh dự đối với ông ta”.
Năm 2019, cảnh sát liên bang Brazil đã truy tố hai cựu cảnh sát là Ronnie Lessa và Elcio de Queiroz với cáo buộc ám sát bà Franco. Queiroz được cho là đã lái xe và Lessa đã nổ súng. Hai nghi phạm đã nhận tội và Lessa thừa nhận Barbosa đã ra lệnh cho họ. Năm 2023, chính quyền Brazil bắt giữ thêm một nghi phạm khác có liên quan.
