Bài 2: Cần những chính sách hỗ trợ phát triển nghề nuôi biển ở Thổ Châu

Qua tìm hiểu, làm việc với lãnh đạo Đảng ủy, UBND đặc khu Thổ Châu, mới biết được bao khó khăn, thách thức, những rào cản phát triển, những bất cập nơi đảo xa này.

Thổ Châu tuy có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội, du lịch sinh thái biển đảo và hệ thống di tích chủ quyền, cảnh quan thiên nhiên như: Cột cờ; Cột mốc chủ quyền của Việt Nam; Cột mốc A1- Hòn Nhạn đường cơ sở xác định lãnh hải Việt Nam; Trạm Hải đăng; Bãi Chiến thắng, Bãi Ngự, Bãi Dong; đường quanh đảo, xuyên rừng, xuyên đảo; các bãi tắm; cùng hệ sinh thái phong phú trên 8 hòn đảo thuộc quần đảo Thổ Châu… nhưng chưa được khai thác, phát huy hiệu quả.

Nguyên nhân trên, theo lãnh đạo của Đảng ủy đặc khu Thổ Châu là do còn quá nhiều rào cản. Thổ Châu chủ yếu là đất quốc phòng, chưa có quy hoạch tổng thể, chưa giao đất cho địa phương, thời tiết thường xuyên diễn biến bất thường, việc kết nối giao thông trực tiếp với đất liền chưa được quan tâm khuyến khích đầu tư; thiết chế văn hóa, giáo dục, y tế, việc cung cấp điện, nước, giao thông quanh đảo còn thiếu và yếu, nên rất hạn chế trong kết nối giao thương - dịch vụ, tham quan - du lịch…

Trong khi đó, một số chính sách phát triển chưa thật sự được quan tâm đầu tư. Ngày 17/6/2021 UBND tỉnh Kiên Giang (nay là An Giang) ban hành Kế hoạch số 123/KH-UBND về triển khai thực hiện đề án Phát triển nuôi biển theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh đến năm 2030. Theo đề án, đến năm 2024, Thổ Châu phải được hoàn thành việc bố trí, sắp xếp nghề nuôi biển; có ít nhất 50% hộ dân nuôi cá lồng bè tại xã đảo được giao khu vực biển và cấp mã số nhận diện lồng bè nuôi theo quy định.

Tuy nhiên đề án này đã dừng lại ngay sau đó (năm 2022) khi mà chưa triển khai mô hình nuôi biển nào, sau khi các ngành chức năng cấp tỉnh khảo sát tại Thổ Châu. “Và như thế, nghề nuôi biển trên đảo lại trở về… tự phát đầy mạo hiểm như trước đây. Mà tự phát thì không có chủ trương, mà không có chủ trương thì không có chính sách, dẫn đến thiếu định hướng, thiếu vốn, “đói” khoa học kỹ thuật và thị trường. Điều này làm cho  nghề nuôi biển ở Thổ Châu lao dốc và kém hiệu quả” - một cán bộ lãnh đạo đặc khu chia sẻ băn khoăn với phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị.

Báo cáo tại buổi làm việc với đoàn công tác là các chuyên gia, nhà khoa học, trong đó có PGS.TS Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, lãnh đạo đặc khu Thổ Châu cho biết: vì phải đảm bảo các tiêu chí quy định để được công nhận, nâng cấp đô thị Phú Quốc nên nhiều năm qua Thổ Châu (một xã thuộc TP Phú Quốc trước đây) bỗng dưng không được hưởng các chính sách về địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, mà thực tế lẽ ra phải được… 

Trong khi các chính sách của tỉnh, của Phú Quốc để nâng cao đời sống người dân Thổ Châu thời gian qua chưa đáng kể. Nhiệm kỳ 2020-2025 thu nhập bình quân của người dân Thổ Châu chỉ đạt khoảng 36 triệu đồng/năm, thấp hơn so với giai đoạn 2010-2020.

Do lượng tàu đánh bắt từ các nơi đến vùng đảo Thổ Châu giảm mạnh, nghề nuôi biển cũng giảm, dẫn đến thiếu việc làm nên nhiều người dân trên đảo phải tìm đến các tỉnh thành khác lao động kiếm sống. Báo cáo cho biết dân số trên đảo giảm trên 500 người so với trước năm 2020.

Các thiết chế văn hóa, giáo dục, y tế… còn thiếu và yếu, chưa thực sự đáp ứng nhu cầu của dân và quân sinh sống, làm việc trên đảo, nên chính sách an dân chưa thực sự được thực hiện, phát huy tốt, chưa tạo sự gắn bó của Nhân dân để người dân yên tâm “bám biển, giữ đảo”.

Trong khi nguồn nhân lực bố trí tại các cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể trên đảo đang thiếu, thì chính sách hỗ trợ chung cho người lao động chưa phù hợp, bất cập.

Hiện khối Nhà mước trên đảo chỉ có 32/79 cán bộ, công chức, viên chức được hỗ trợ trên 5 triệu đồng/tháng; 16 trường hợp dưới 3 triệu; 6 trường hợp dưới 2 triệu… bình quân chung là 4,6 triệu, (thấp hơn 400.000đ từ chính sách hỗ trợ ở đất liền từ An Giang (cũ) sang Rạch Giá - An Giang (mới) công tác theo Nghị quyết số 02/2025/NQ-HĐND của HĐND tỉnh). Ngoài ra, đến nay chưa có chính sách khuyến khích, ghi nhận sự hy sinh, đóng góp của người lao động từ địa phương khác, khi nhiều người đang rời khỏi gia đình, người thân ở các đô thị loại I đến công tác nơi đầu sóng ngọn gió - nơi có điều kiện sống khó khăn, khắc nghiệt nằm trong top đầu ở nước ta, nơi mà thu nhập bình quân đầu người đang ở mức dưới 40 triệu đồng/năm…

Báo cáo của Đảng ủy đặc khu Thổ Châu nêu rõ: nhiều chính sách đối với Thổ Châu còn bất cập. Ví dụ như kinh phí hoạt động, ngân sách cấp bình quân tương ứng theo biên chế. Đối với Thổ Châu, để đi công tác và làm việc chỉ một buổi tại tỉnh, cán bộ, công chức phải mất tới 5 ngày cho cả hành trình đi – về. Vì vậy, quy chế cần quy định hỗ trợ 4 ngày lưu lại. Tuy nhiên, chủ tài khoản cũng e ngại vì khoản chi này dễ gây mất cân đối ngân sách, còn người được cử đi công tác lại không muốn vì mức hỗ trợ chỉ đáp ứng mức sinh hoạt tối thiểu.

Câu chuyện một người khuyết tật nghèo trên đảo đi giám định, nhưng chỉ vì tấm ảnh dán trong hồ sơ không đúng quy chuẩn mà bộ phận tiếp nhận của cơ quan chuyên môn từ chối. Người khuyết tật ấy phải lặng lẽ trở về trong nước mắt, bởi anh biết rằng sẽ vô cùng khó khăn để xoay sở đủ chi phí cho một chuyến đi khác. Thực tế người khuyết tật này đã 2 lần vào đất liền nhưng thủ tục vẫn chưa xong.

Hay đặt ra câu hỏi: làm sao Thổ Châu có thể bảo quản và gửi mẫu bệnh phẩm đúng quy định, trong khi mỗi chuyến tàu từ đảo vào đất liền mất tới 5 ngày (trong điều kiện thời tiết bình thường)?…