Căn cước có gắn chíp, mã QR và chứa rất nhiều thông tin cá nhân như: số điện thoại, tên, tuổi, địa chỉ, số tài khoản... Rủi ro phổ biến nhất mà người dân có thể gặp phải khi đã lộ, lọt hình ảnh căn cước lên MXH chính là bị các đối tượng sử dụng để vay “tín dụng đen”, tạo ra các fanpage, profile (hồ sơ) giả mạo để đi lừa đảo...
Có rất nhiều ứng dụng vay tiền online chỉ yêu cầu người vay gửi hình ảnh căn cước, sau đó sẽ giải ngân cho vay rất nhanh chóng. Ngoài ra, các đối tượng có thể thu thập hình ảnh căn cước người dân chia sẻ, cung cấp để đăng ký thuê bao điện thoại trả sau, đăng ký mã số thuế ảo, tài khoản ngân hàng... nhằm mục đích lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.
Chuyên gia phòng chống tội phạm công nghệ cao từng chỉ ra rằng: tình trạng lộ DLCN diễn ra phổ biến trên không gian mạng. Nguyên nhân do người sử dụng chưa có ý thức bảo vệ DLCN, đăng tải công khai hoặc lộ trong quá trình chuyển giao, lưu trữ, trao đổi phục vụ hoạt động kinh doanh hoặc do biện pháp bảo vệ không tương xứng dẫn tới bị chiếm đoạt và đăng tải công khai.
Đáng chú ý, nhận thức về bảo vệ DLCN của công dân còn hạn chế, sẵn sàng cung cấp thông tin đời tư để lấy sự tiện ích về công nghệ. Việc chấp hành các quy định của pháp luật (Nghị định số 13/2023/NĐ-CP) về bảo vệ DLCN còn hạn chế.
Nhiều DLCN bị rao bán công khai, trong thời gian dài, với số lượng lớn trên không gian mạng. Việc mua bán được tiến hành qua website, tài khoản, trang, nhóm trên mạng xã hội, diễn đàn tin tặc. Việc thanh toán được thực hiện thông qua tài khoản ngân hàng, nhiều giao dịch ghi rõ nội dung mua bán dữ liệu.
Việc mua bán DLCN không chỉ diễn ra đơn lẻ, giữa cá nhân với cá nhân, mà còn có sự tham gia của các công ty, tổ chức, DN... Bộ Công an đã phát hiện hàng trăm cá nhân, tổ chức liên quan bán DLCN. Một số đường dây chiếm đoạt, mua bán dữ liệu quy mô lớn tại Việt Nam đã bị phát hiện, đấu tranh, xử lý. Số lượng DLCN bị thu thập, mua bán trái phép phát hiện được lên tới hàng nghìn GB dữ liệu, trong đó có nhiều DLCN nội bộ, nhạy cảm.
Trong khi đó, theo đánh giá của Bộ Công an, pháp luật chưa có chế tài hình sự về DLCN. Hiện nay, tội phạm trong lĩnh vực này thường được chứng minh hai tội danh tại Điều 159 Tội xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín hoặc hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của người khác và Điều 288 Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông với mức án cao nhất là 7 năm tù. Chưa có quy định cụ thể về yếu tố cấu thành trong hoạt động mua bán DLCN, nhất là hoạt động có sự trung gian của nhiều cá nhân, tổ chức nên khó chứng minh tội phạm.
Rõ ràng, với thực trạng buôn bán, xử lý DLCN tràn lan như hiện nay, việc không có chế tài xử lý hoặc chế tài không đủ mạnh, không đủ sức răn đe sẽ không giải quyết được tình hình. Vì vậy, Bộ Công an xây dựng và đưa ra dự thảo Luật Bảo vệ DLCN; trong đó, tại Tại Điều 31, dự thảo luật quy định bảo vệ DLCN đề xuất mạng xã hội không được lấy ảnh căn cước làm yếu tố xác thực tài khoản là vấn đề cần thiết, qua đó nhằm "trám” những lỗ hổng pháp lý.
Với dự thảo trên khi chính thức được Quốc hội thông qua sẽ quy phạm đầy đủ các nội dung bảo vệ DLCN, các hành vi vi phạm được căn cứ vào Luật để cơ quan pháp luật có các hình thức, biện pháp xử lý phù hợp. Có như vậy, DLCN của hàng triệu người dân sẽ được bảo vệ an toàn.
