Đừng bắt trẻ gánh ước mơ người lớn

Không ít phụ huynh bất ngờ, thậm chí lo lắng. Nhưng chính sự xuất hiện của quy định này cũng mở ra hy vọng: lần đầu tiên, sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ em được bảo vệ bằng một cơ chế có tính răn đe, thay vì chỉ trông chờ vào sự tự giác của người lớn.

Trong nhiều năm, xã hội đã quen với hình ảnh những đứa trẻ thức khuya bên bàn học, lịch học thêm dày đặc, tâm trạng luôn căng thẳng trong cuộc đua điểm số. “Con nhà người ta” trở thành cái bóng ám ảnh biết bao đứa trẻ, khiến không ít em rơi vào trầm cảm, rối loạn lo âu, thậm chí những hành vi tiêu cực đáng báo động. Trong bối cảnh ấy, việc đưa quy định xử phạt vào thực tế được xem như một giải pháp mạnh mẽ: không ai được quyền đánh đổi sự an toàn tâm lý của trẻ để thỏa mãn kỳ vọng người lớn.

Nhưng khi bàn đến tính khả thi, câu hỏi lớn nhất vẫn là, xử phạt dựa trên căn cứ nào, đâu là ranh giới của “quá sức”? Mỗi đứa trẻ là một cá thể khác nhau, có em học vài giờ mỗi tối vẫn vui vẻ, ổn định; có em chỉ cần 1 – 2 giờ đã lộ rõ dấu hiệu mệt mỏi. Nếu không có tiêu chí khoa học và minh bạch, việc xử phạt rất dễ rơi vào cảm tính, tranh cãi và khó bảo đảm công bằng.

Điều đáng lo hơn, nếu sự việc chỉ được phát hiện khi đã đủ cơ sở để xử phạt, nghĩa là đứa trẻ có thể đã trải qua một giai đoạn tổn thương nghiêm trọng. Với trẻ em, mệt mỏi không dừng ở vài ngày kiệt sức; nó tích tụ thành nỗi sợ, ám ảnh, thậm chí ảnh hưởng đến nhân cách và khả năng học tập, làm việc khi trưởng thành. Một quyết định xử phạt, dù đúng, cũng không thể xóa đi những vết nứt âm thầm ấy.

Vì vậy, song hành với chế tài, điều thật sự cần thiết là xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện. Trường học phải là nơi phát hiện dấu hiệu quá tải; giáo viên cần được trang bị kiến thức nhận biết stress học đường; đội ngũ tham vấn tâm lý phải được tăng cường cả về số lượng lẫn chất lượng. Phụ huynh cũng phải thay đổi tư duy rằng, thành công của trẻ không nằm ở bảng điểm đẹp, mà ở một tâm hồn lành mạnh.

Để định nghĩa “học tập quá sức”, có thể dựa vào nhiều chỉ số khoa học. Còn “cưỡng ép” không chỉ là những lời quát mắng hay đe dọa, mà còn được thể hiện qua lịch học chằng chịt, áp lực thành tích, hay việc phạt trẻ khi kết quả không đạt kỳ vọng người lớn. Tất cả các tiêu chí này phải được xây dựng dựa trên ý kiến chuyên gia và phải phản ánh thực tế đa dạng của các gia đình Việt Nam. Điều quan trọng nhất vẫn là, luật pháp không thể thay thế tình thương và sự thấu hiểu. Không có biên bản xử phạt nào chữa lành trái tim tổn thương của trẻ tốt bằng sự thay đổi từ chính bố mẹ. Trẻ em cần được đồng hành, khuyến khích, hướng dẫn; không phải trở thành những “vận động viên” chạy tiếp sức cho giấc mơ còn dang dở của người lớn. Các em xứng đáng được học vì niềm vui khám phá, không phải vì nỗi sợ sai lầm hay áp lực thành tích.

Nghị định 282/2025/NĐ-CP là một khởi đầu quan trọng. Nhưng để nó có ý nghĩa thật sự, mỗi người phải tự hỏi, chúng ta có đang lắng nghe trẻ em, hay chỉ đang dùng các em để hoàn thành những ước mơ mà chính mình chưa làm được? Nếu không trả lời được câu hỏi ấy, dù chế tài có nghiêm tới đâu, người gánh chịu hậu quả cuối cùng vẫn là những tâm hồn nhỏ bé nhất trong gia đình.