Khởi nghiệp thời đại số: đòi hỏi bản lĩnh và tư duy khác biệt

Đó là chia sẻ của TS Đinh Việt Hòa – Chủ tịch Hiệp hội Khởi nghiệp Quốc gia tại diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức sáng 21/11.

Thời đại số mở ra không gian khởi nghiệp mới

Theo TS Đinh Việt Hòa, thế giới đang bước vào cuộc cạnh tranh mới dựa trên năng lực sáng tạo, khả năng làm chủ công nghệ và tốc độ thích ứng. Những công nghệ như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, blockchain hay Internet vạn vật đang định hình lại mọi lĩnh vực từ tài chính, giáo dục đến nông nghiệp, y tế. Đây là thời điểm vàng để Việt Nam tận dụng lợi thế của một quốc gia trẻ, linh hoạt, giàu khát vọng bứt phá.

Trong bối cảnh ấy, khởi nghiệp sáng tạo không chỉ dừng lại ở việc lập DN mà là quá trình kiến tạo tri thức mới, tạo ra các mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ. Những startup thành công không phải nhờ tài nguyên mà nhờ trí tuệ và tư duy đột phá – yếu tố phù hợp với đặc điểm nguồn nhân lực trẻ của Việt Nam.

TS Đinh Việt Hòa cho biết, kể từ phong trào Quốc gia khởi nghiệp năm 2016, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ của các DN mới. Đặc biệt, nhóm startup công nghệ đóng vai trò tiên phong, từ fintech, thương mại điện tử, edtech, logistics đến nông nghiệp số. Số lượng DN thành lập mới liên tục tăng, đạt 159.300 DN vào năm 2023 và tiếp tục duy trì đà tăng trong năm 2025. Tuy nhiên, để đạt mục tiêu 2 triệu DN vào năm 2030 theo Nghị quyết 68-NQ/TW, Việt Nam cần những chính sách đột phá hơn nữa để thúc đẩy khởi nghiệp số.

Điểm hạn chế lớn hiện nay là hệ sinh thái khởi nghiệp còn thiếu chiều sâu: DN nhỏ và siêu nhỏ chiếm đa số, năng lực công nghệ còn hạn chế, số lượng startup công nghệ có sản phẩm mang tính dẫn dắt chưa nhiều. Nhiều ý tưởng tốt nhưng khó phát triển vì thiếu vốn, thiếu cố vấn chuyên môn, thiếu môi trường thử nghiệm và hạ tầng dữ liệu.

TS Đinh Việt Hòa nhấn mạnh rằng, để khởi nghiệp sáng tạo thực sự trở thành động lực quốc gia, Việt Nam cần hình thành nền giáo dục khai phóng tinh thần doanh nhân. Các trường đại học phải đưa tư duy sáng tạo, kiến thức về đổi mới mô hình kinh doanh và kỹ năng khởi nghiệp vào chương trình đào tạo chính khóa, giúp sinh viên trở thành những “nhà sáng lập tương lai” thay vì chỉ là người tìm việc.

Sự bùng nổ của công nghệ số đã mở ra hàng loạt không gian khởi nghiệp mà trước đây không tồn tại. AI đang thay đổi cách DN vận hành, marketing, chăm sóc khách hàng, tối ưu quy trình. Các nền tảng số giúp DN nhỏ tiếp cận thị trường toàn cầu với chi phí thấp. Ứng dụng dữ liệu lớn tạo ra các mô hình cung cấp dịch vụ chính xác, cá nhân hóa cao. Tất cả giúp startup có cơ hội “vươn toàn cầu” ngay từ khi còn nhỏ.

Tuy nhiên, TS Đinh Việt Hòa cảnh báo rằng, thách thức trong thời đại số cũng lớn chưa từng có. DN khởi nghiệp phải cạnh tranh không chỉ với đối thủ trong nước mà còn với hàng nghìn startup từ Singapore, Hàn Quốc, Mỹ. Nhà sáng lập buộc phải liên tục cập nhật công nghệ, nắm bắt xu hướng, có khả năng quản trị rủi ro và đưa ra quyết định nhanh dựa trên dữ liệu.

Ngoài ra, thị trường vốn cho startup ngày càng khắt khe hơn. Nhà đầu tư không còn ưu tiên “đốt tiền” mà đòi hỏi mô hình kinh doanh rõ ràng, sản phẩm có giá trị thật, chiến lược phát triển dài hạn, và đặc biệt là đội ngũ sáng lập có tinh thần kiên trì. Điều này đòi hỏi các doanh nhân trẻ không chỉ có ý tưởng mà phải có bản lĩnh, khả năng học hỏi và sức bền để theo đuổi con đường dài.

Trong bối cảnh đó, TS Đinh Việt Hòa nhấn mạnh rằng, doanh nhân thời đại số phải hội tụ ba năng lực: tư duy sáng tạo, hiểu biết công nghệ và khả năng quản trị linh hoạt. Đây là yếu tố quyết định giúp DN Việt Nam bước vào cuộc cạnh tranh toàn cầu và đứng vững trong môi trường biến động.

Cần kiến tạo hệ sinh thái khởi nghiệp số bền vững, chính sách đúng trọng tâm

Để khởi nghiệp sáng tạo trở thành trụ cột phát triển của nền kinh tế số, TS Đinh Việt Hòa đưa ra nhiều kiến nghị chính sách quan trọng. Trước hết, Nhà nước cần xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo cấp vùng, tích hợp phòng nghiên cứu, khu thử nghiệm công nghệ (sandbox), hỗ trợ pháp lý, không gian làm việc và kết nối DN với nhà đầu tư. Đây sẽ là nơi ươm tạo ý tưởng, đồng thời là môi trường thử nghiệm sản phẩm trước khi thương mại hóa.

Bên cạnh đó, TS Đinh Việt Hòa cho rằng, Việt Nam cần các quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước đủ mạnh để đồng hành cùng startup giai đoạn đầu – giai đoạn khó gọi vốn nhất. Chính sách ưu đãi thuế cho các quỹ đầu tư vào đổi mới sáng tạo là cần thiết để tạo “dòng vốn thông minh” nuôi dưỡng DN công nghệ.

TS Đinh Việt Hòa cũng nhấn mạnh việc xây dựng cơ sở dữ liệu mở Quốc gia, cho phép DN nhỏ tiếp cận dữ liệu dùng chung trong y tế, giáo dục, giao thông, nông nghiệp… Dữ liệu là tài nguyên của kinh tế số; DN càng dễ tiếp cận dữ liệu thì càng dễ tạo ra sản phẩm công nghệ giá trị cao.

Ngoài ra, cần đổi mới giáo dục theo hướng đào tạo năng lực sáng tạo, tư duy số, kỹ năng quản trị dự án và tinh thần doanh nhân ngay từ phổ thông và đại học. Nhà trường không chỉ dạy kiến thức mà phải khuyến khích sinh viên dám thử nghiệm, dám thất bại và dám làm điều mới.

Cuối cùng, chính quyền các địa phương cần xây dựng cơ chế đặt hàng giải pháp số từ startup, giúp DN có thị trường thử nghiệm thực tế. Đây là bước đi quan trọng để biến công nghệ “sinh ra tại Việt Nam” thành công nghệ “được sử dụng bởi Việt Nam”.

Khép lại phần chia sẻ, TS Đinh Việt Hòa nhấn mạnh rằng, khởi nghiệp sáng tạo trong thời đại số không chỉ là cơ hội kinh doanh mà còn là con đường đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, dựa trên tri thức, đổi mới sáng tạo và năng lực công nghệ. Khi doanh nhân trẻ dám ước mơ, dám dẫn dắt và dám tạo ra giá trị mới, Việt Nam sẽ có cơ hội vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số toàn cầu.