Mắt xích quan trọng để kiến tạo Hà Nội

Để hiện thực hóa khát vọng này, Hà Nội đang triển khai một chiến lược phát triển đồng bộ, lấy ba trụ cột chính làm nền tảng. Lãnh đạo TP cho biết, Hà Nội sẽ "chủ động, tiên phong thí điểm các cơ chế, chính sách mới, loại chưa có tiền lệ, để kiến tạo mô hình cho cả nước".

Các quyết sách mang tính chiến lược chắc chắn sẽ từng bước tháo gỡ khó khăn trước mắt, đưa Hà Nội vươn xa trong Kỷ nguyên mới. Với vấn đề đang cần cởi gỡ là nhân sự quy hoạch - kiến trúc cấp cơ sở, có chuyên gia cho rằng, mọi chiến lược vĩ mô đều phải được thực thi và quản lý ở cấp độ vi mô, nơi gần dân nhất là cấp xã, phường. Chủ trương phân cấp quản lý các dự án, quy hoạch, cấp phép xây dựng cho cấp cơ sở là đúng đắn, nhưng lại đang đối mặt với thách thức bởi đang có sự thiếu hụt về đội ngũ cán bộ có chuyên môn sâu về kiến trúc và quy hoạch tại cơ sở.

Quy hoạch, kiến trúc và quản lý đô thị là những lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu và tầm nhìn dài hạn. Cán bộ địa chính – xây dựng tại cấp xã, phường hiện thường phải kiêm nhiệm quá nhiều việc như: quản lý đất đai, xây dựng, trật tự đô thị, vệ sinh môi trường..., có thể am hiểu về thủ tục hành chính nhưng rất ít người được đào tạo về thiết kế đô thị, kiến trúc cảnh quan hay quy hoạch. Theo một công bố mới đây, Sở QH-KT rà soát năng lực nhân sự chuyên môn tại 126 xã, phường cho thấy, không một đơn vị nào đáp ứng đủ tiêu chuẩn tối thiểu về đội ngũ cán bộ quy hoạch - kiến trúc như quy định trước đây của TP. Theo số liệu thống kê tháng 7/2025, có 12 đơn vị (tương đương 9,5%) không có cả kiến trúc sư lẫn kỹ sư đô thị; 50 đơn vị (39,68%) không có kiến trúc sư; 23 đơn vị (18,25%) thiếu kỹ sư đô thị; chỉ 65 đơn vị (51,59%) có ít nhất một kiến trúc sư và một kỹ sư.

Lãnh đạo Sở QH-KT chia sẻ nhân lực đang là vấn đề nan giải nhất. Để khai thông, TP và các cơ quan có chức năng đã và đang thực thi những quyết sách tháo gỡ vấn đề này. Dẫu vậy, bài toán nhân lực cho lĩnh vực đặc thù này không thể “một sớm một chiều”. Bởi thế, đã có lo ngại về những hệ lụy đáng tiếc, mà trước đây đã từng xảy ra, đó là phá vỡ quy hoạch chi tiết, tình trạng xây dựng “mạnh ai nấy làm”; hay vấn đề dư luận rất quan tâm sau khi cơn bão số 11 đi qua là úng ngập cục bộ...

Có chuyên gia cho rằng, kiến trúc sư trưởng cấp xã, phường có thể xem là giải pháp cốt lõi cho vấn đề này. “Kiến trúc sư trưởng cấp xã, phường” chỉ hàm ý về một người có chuyên môn thực sự, chứ không phải chỉ là chức danh “Kiến trúc sư trưởng” tại 126 xã, phường. Sự cần thiết bổ sung nhân sự có chuyên môn cao cho cấp cơ sở có thể xem như một giải pháp chiến lược để chuyên môn hóa công tác quản trị đô thị, đặc biệt là khi Hà Nội thực hiện điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội. Họ được xem như “người gác cổng” và “nhà tư vấn chuyên môn trực tiếp” tại địa bàn công tác. Với chuyên môn và sự nắm bắt địa bàn, họ sẽ chuyển hóa quy hoạch thành hành động; sẽ bảo đảm chất lượng kiến trúc, xây dựng đô thị, sẽ là chủ thể tạo cầu nối giữa người dân và cơ quan quản lý về các quy định, chính sách phát triển đô thị... Bởi vậy, khi có “kiến trúc sư trưởng” trực tiếp cắm chốt tại cơ sở, các mục tiêu lớn về quy hoạch và phát triển đô thị của Hà Nội sẽ được hiện thực hóa một cách đồng bộ và có chất lượng cao.