Mùa hè 2025 liệu có thiếu điện?

Kịch bản cung ứng điện

Để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong năm bản lề của kỷ nguyên mới, năng lượng điện có vai trò đặc biệt quan trọng, bởi đây là sản phẩm hàng hóa đặc thù, "đầu vào của mọi đầu vào" của nền kinh tế, góp phần bảo đảm đời sống dân sinh, an ninh, quốc phòng của đất nước.

Trong bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, Thủ tướng Chính phủ luôn đặc biệt nhấn mạnh đến việc bảo đảm cân đối năng lượng; yêu cầu khắc phục triệt để những khó khăn, vướng mắc của ngành điện và nhấn mạnh quan điểm, mệnh lệnh dứt khoát là phải bảo đảm "Đáp ứng đủ nhu cầu về điện năng trong mọi tình huống"; có lộ trình tính đúng, tính đủ để có giá điện bán ra phù hợp trong nền kinh tế thị trường…

Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Đoàn Ngọc Dương thông tin, từ cuối năm 2024, Bộ đã chủ động rà soát và xây dựng kế hoạch cung ứng điện cho năm 2025. Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế tối thiểu 8% trong năm nay, nhu cầu điện được dự báo sẽ tăng trưởng khoảng trên 12% theo kịch bản Bộ đặt ra để điều hành. 6 nhóm giải pháp đảm bảo việc cung ứng điện trong năm nay được tập trung.

Thứ nhất, các nhà máy điện, các đơn vị truyền tải, phân phối sẽ phải đảm bảo kế hoạch liên quan đến duy tu, bảo dưỡng để các tổ máy phát điện, những thiết bị điện trong hệ thống sẵn sàng cao nhất để đáp ứng nhu cầu điện trong năm.

Thứ hai, về mặt cung ứng nhiên liệu cho phát điện, các nhà máy điện và các đơn vị cung ứng nhiên liệu chủ chốt cho phát điện như than, dầu, khí… phải lên kế hoạch và đảm bảo ít nhất là lượng lưu trữ, tồn trữ trong nhà máy cũng như trong kho chứa để cung ứng điện trong những giai đoạn cao điểm.

Thứ ba, thúc đẩy và đôn đốc quyết liệt việc hoàn thành tiến độ một số công trình điện quan trọng theo kế hoạch sẽ vận hành trong năm nay: Thủy điện Hòa Bình mở rộng, Nhà máy nhiệt điện Nhơn Trạch 3, 4. Ngoài ra, một số dự án lưới điện như 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên theo kế hoạch, EVN đang hết sức quyết liệt đưa vào vận hành trong dịp kỷ niệm Quốc khánh 2/9 tới đây.

Thứ tư, yêu cầu công ty điều độ và vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia phải chuẩn bị sẵn những kịch bản, xây dựng và cập nhật những tình huống, tình hình liên quan đến thay đổi.

Thứ năm, tăng cường tiết kiệm điện. Đây cũng là một trong những giải pháp được đặt ra hết sức quan trọng. Việc tiết kiệm điện cũng tương ứng sẽ giảm được nhu cầu, đặc biệt là vào những thời điểm cao điểm. Đã có một loạt quy định, chế tài yêu cầu tăng cường tiết điện trong sản xuất, kinh doanh, trong tiêu dùng và đặc biệt là thời gian cao điểm.

Thứ sáu, thường xuyên kiểm tra giám sát của các cơ quan chức năng để đảm bảo toàn bộ các đơn vị, cơ quan, tổ chức tham gia trong các khâu từ phát điện, điều độ hệ thống, đến truyền tải, phân phối phải sẵn sàng cao nhất, chuẩn bị thích ứng và ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra.

Giải pháp cung ứng bền vững

Các chuyên gia cũng đưa ra nhận định, ngành điện luôn nỗ lực cao nhất nhằm đáp ứng tốt nhất các yêu cầu về điện đối với nền kinh tế. Song, để bảo đảm cung cấp điện bền vững trong nền kinh tế thị trường, ngành điện cũng cần vượt qua các "rào cản", trong đó lớn nhất là những điểm bất hợp lý trong cơ cấu giá thành, cách tính giá điện hiện vẫn đang trên lộ trình "tính đúng, tính đủ".

Do vậy, Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, với 2 thách thức đặt ra của ngành năng lượng gồm đảm bảo an ninh năng lượng, đảm bảo đủ điện cho nền kinh tế và đảm bảo chất lượng nguồn điện thì thời gian tới, giá điện phải khác đi. 

Đưa ra so sánh giá điện trung bình tại Việt Nam với các nước trong khu vực và quốc tế, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh cho hay, vấn đề không đơn giản chỉ là "giá điện tăng hay giảm", mà giá điện phải phản ánh đúng bản chất chi phí sản xuất, đảm bảo ổn định, bền vững trong đầu tư và vận hành hệ thống điện quốc gia.

Giải pháp căn cơ để tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư là lộ trình điều chỉnh giá điện hợp lý, minh bạch, phản ánh đúng chi phí, đồng thời có chính sách giảm thiểu tác động xã hội khi điều chỉnh. Việc này đòi hỏi sự hài hòa giữa mục tiêu an sinh và cơ chế thị trường...

Về Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị mới ban hành, ông Hà Đăng Sơn khẳng định là bước ngoặt rất quan trọng, nêu rõ các nhiệm vụ: cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đảm bảo minh bạch, thông thoáng, dễ tiếp cận; khắc phục tình trạng thiếu thống nhất trong thực thi chính sách, giữa T.Ư – địa phương, và giữa các bộ, ngành; thử nghiệm các mô hình cơ chế đặc biệt cho các lĩnh vực mới như năng lượng tái tạo, điện hạt nhân, điện hydrogen…; xác lập cơ chế thanh toán, hợp đồng, giá bán rõ ràng, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế – đầu tư; tăng khả năng tiếp cận vốn cho các dự án điện.

“Nếu thực hiện đầy đủ và đúng tinh thần của Nghị quyết 68, các vướng mắc lớn trong ngành điện sẽ dần được tháo gỡ một cách căn cơ và bền vững” – ông Hà Đăng Sơn nói.

Liên quan đến xã hội hóa trong hoạt động điện lực, theo ông Phan Đức Hiếu, Luật Điện lực sửa đổi có nhiều điểm thay đổi đáng kể so với trước đây. Có 3 điểm thay đổi quan trọng. Điểm thứ nhất, Luật mở ra nhiều cơ hội hơn cho khu vực doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các hoạt động điện lực; Luật đã thu hẹp phạm vi độc quyền Nhà nước trong một số lĩnh vực, qua đó tạo thêm không gian cho các thành phần kinh tế khác; nguyên tắc hình thành thị trường điện cạnh tranh được thể hiện rõ hơn thông qua việc tiếp tục tách bạch các khâu trong hoạt động điện lực.

Điểm thứ hai, việc tách bạch rõ ràng giữa các khâu sản xuất, truyền tải và phân phối điện. Trong từng khâu, Luật khuyến khích sự tham gia của nhiều doanh nghiệp, qua đó mở ra nhiều cơ hội mới cho khu vực tư nhân tham gia cung ứng điện năng.

Điểm thứ ba là những thay đổi liên quan trực tiếp đến thể chế - yếu tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến hiệu quả triển khai các chính sách trong thực tế.

Có một điểm rất quan trọng dù không nổi bật nhưng lại mang tính nền tảng. Đó là sự minh bạch trong các quy định. Để thu hút đầu tư vào ngành điện, chỉ cải cách thủ tục là chưa đủ. Nếu nhà đầu tư không có một khung pháp lý rõ ràng, không nắm được kế hoạch sản xuất - kinh doanh, chi phí đầu vào, đầu ra và tổng mức đầu tư sẽ không thể yên tâm tham gia.

Vì vậy, hài hòa được các lợi ích khi là việc cần phải thực hiện trước khi hướng đến một thị trường điện cạnh tranh như Luật Điện lực đã đề ra.