Năm 2026: những gì châu Á lựa chọn sẽ tạo phản ứng dây chuyền toàn cầu
Kinhtedothi - Đó là nhận định của chuyên gia Abishur Prakash, người sáng lập The Geopolitical Business - một công ty tư vấn chiến lược tại Canada về ảnh hưởng của châu Á lên toàn cầu trong năm tới.
Năm 2025, châu Á đã trở thành tâm điểm mới của trọng lực địa chính trị toàn cầu. Nỗ lực của Mỹ nhằm vẽ lại bản đồ kinh tế thế giới xoay quanh Trung Quốc. Những cuộc tái sắp xếp địa kinh tế lớn nhất, từ căng thẳng Mỹ - Ấn Độ, Nhật Bản - Trung Quốc cho tới việc châu Âu điều chỉnh lại chiến lược với Trung Quốc, đều ảnh hưởng tới khu vực này.
Những gì diễn ra tiếp theo sẽ buộc các nền kinh tế châu Á phải coi sự hỗn loạn là trạng thái bình thường mới, đồng thời tìm kiếm an ninh không phải từ các cường quốc xa xôi mà từ chính lẫn nhau. Ảnh: Nikkei
Thứ nhất, một kỷ nguyên “phá vỡ thỏa thuận” đang mở ra. Nhiều thỏa thuận bị đình trệ hoặc tan vỡ chỉ vài tháng sau khi ký kết. Tính linh hoạt mới này đang bao trùm mọi hoạt động ký kết tại châu Á.
Quyết định của Ấn Độ mời Tổng thống Nga Vladimir Putin tới thăm, trong bối cảnh đàm phán hòa bình Ukraine - Nga do Mỹ làm trung gian bị đình trệ, đã đặt New Delhi vào thế nguy hiểm. Nếu Washington không thể chấm dứt chiến sự tại Ukraine trước hạn chót mới là ngày 25/12, Mỹ có thể quay lại gây sức ép với Ấn Độ, yêu cầu nước này gạt sang bên một thỏa thuận khí hóa lỏng gần đây và dập tắt hy vọng về một hiệp định thương mại Mỹ–Ấn.
Trong thế giới cũ, việc phá vỡ thỏa thuận là điều cấm kỵ. Nhưng nay, khi dòng chảy địa chính trị liên tục đảo chiều, rất ít bên sẵn sàng cam kết trọn vẹn. Khi "mây đen" kéo đến, các quốc gia châu Á có thể liên tục đổi hướng, bởi sự chắc chắn dài hạn đang biến mất.
Thứ hai, khu vực hóa là toàn cầu hóa mới
Tháng 4, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã thành lập “Lực lượng đặc nhiệm địa kinh tế” (AGTF) nhằm quản lý các cú sốc kinh tế, như gián đoạn thương mại.
Đông Nam Á đang hội nhập theo một trục mới, ưu tiên các giải pháp mang tính khu vực, thay vì toàn cầu, nhằm duy trì ổn định, trong bối cảnh nhiều nơi khác đang đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích khu vực và thế giới.
Lịch sử và sự gần gũi địa lý của các quốc gia châu Á, đang được tái định hình khi thách thức gia tăng, vừa thúc đẩy hội nhập mới, vừa làm bùng lên cạnh tranh nội khối. Thay vì trông cậy vào các thể chế hay các cường quốc phương Tây, những lời giải tiếp theo của châu Á có thể sẽ đến từ chính nội lực khu vực.
Thứ ba, một chương mới của can thiệp kinh tế đang mở ra.
Quyết định của Hà Lan tiếp quản hãng sản xuất chip Nexperia, khiến Trung Quốc chặn xuất khẩu của công ty này và làm tê liệt các chuỗi cung ứng toàn cầu, là lời nhắc nhở về mức độ hạn chế trong khả năng kiểm soát của chính phủ trong một nền kinh tế thế giới gắn kết sâu sắc.
Các “động lực chính" của châu Á, như ngành sản xuất, có thể đình trệ nếu một quốc gia nước ngoài tịch thu doanh nghiệp và đình chỉ sản xuất.
Khi khủng hoảng Nexperia nổ ra, các hãng ô tô châu Âu cảnh báo chỉ còn cách việc ngừng sản xuất vài ngày. Nếu các công ty châu Á rơi vào hoàn cảnh tương tự trong một vụ can thiệp kinh tế khác,sẽ rất khó dập tắt "đám cháy".
Song song đó, gói hỗ trợ 12 tỷ USD mới của Mỹ dành cho nông dân Mỹ, những người bị tổn thương bởi việc Trung Quốc ngừng mua đậu nành, cho thấy một mặt khác của can thiệp kinh tế. Các chính phủ đang rót tiền mặt khi địa chính trị gây tổn hại trực tiếp đến nền kinh tế.
Khi du khách Trung Quốc biến mất khỏi Nhật Bản, kéo theo khoản chi tiêu khoảng 10 tỷ USD mỗi năm, liệu Tokyo có giải cứu ngành du lịch?
Tất cả những thay đổi này sẽ buộc châu Á phải điều hướng các biến động toàn cầu theo cách khác. Đồng thời, châu Á đang trở thành nơi “trú ẩn” trước sự bất định ở những khu vực khác.
Trong 9 tháng đầu năm 2025, khoảng 100 tỷ USD vốn đã chảy vào châu Á (không bao gồm Trung Quốc), khi các nhà đầu tư nhìn Mỹ với sự thận trọng. Giới năng lượng sạch đang hướng về châu Á, nơi nhiều quốc gia gần như chưa có hoặc có rất ít công suất lắp đặt (như Đông Nam Á). Điều này khiến những quyết định sắp tới trở nên đặc biệt quan trọng. Những gì châu Á lựa chọn, từ trí tuệ nhân tạo đến năng lượng sạch, sẽ tạo ra hiệu ứng dây chuyền.
Những thay đổi phía trước còn ẩn chứa một câu chuyện sâu xa hơn: các công thức từng được kiểm nghiệm và tin cậy đang không còn hiệu quả.
Trong bối cảnh đó, câu hỏi không còn là ai đang ở trung tâm ánh đèn sân khấu, mà là các quốc gia sẽ tìm đến ai trong những thời điểm khủng hoảng và biến động. Năm 2026, những lựa chọn của châu Á có thể định hình sân khấu cho phần còn lại của thế giới và khiến nhiều người coi khu vực này như một “phong vũ biểu” mới cho cách thế giới vận hành.
