Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha mất điện diện rộng, hàng triệu người "điêu đứng"

Từ Thủ đô Madrid (Tây Ban Nha) đến Lisbon (Bồ Đào Nha), nhiều thành phố lớn tại hai quốc gia Báo đảo Iberia chìm trong bóng tối, giao thông đình trệ, sân bay tê liệt. Các dịch vụ thiết yếu như internet, điện thoại di động, và máy ATM đều ngừng hoạt động. 

Sự cố bắt đầu vào khoảng 12 rưỡi trưa 28/4 (giờ địa phương), khi lưới điện Tây Ban Nha bất ngờ mất 15 gigawatt, tương đương 60% nhu cầu điện quốc gia, chỉ trong vài giây. Sự cố tạo thành một chuỗi domino lan rộng, ảnh hưởng đến không chỉ Tây Ban Nha mà cả Bồ Đào Nha và một phần miền nam nước Pháp.

Dịch vụ công cộng chịu tác động nặng nề nhất. Các đoàn tàu điện dừng di chuyển, khiến hơn 35.000 hành khách bị mắc kẹt trên hơn 100 chuyến tàu ở Tây Ban Nha. Hệ thống tàu điện ngầm ở Madrid và Barcelona phải sơ tán khẩn cấp, trong khi đèn giao thông ngừng hoạt động, gây ùn tắc nghiêm trọng.

Các sân bay quốc tế ở Madrid, Barcelona và Lisbon rơi vào tình trạng hỗn loạn khi các chuyến bay bị hoãn hoặc hủy bỏ. Aena, đơn vị quản lý sân bay Tây Ban Nha, cho biết các sân bay phải chuyển sang hệ thống điện dự phòng, nhưng việc tiếp cận và vận chuyển mặt đất vẫn bị gián đoạn nghiêm trọng.

Cuộc sống thường nhật của người dân cũng bị đảo lộn. Tại Madrid, Maddie Sephton, một du khách từ London (Anh), kể lại trải nghiệm bị kẹt trên tàu điện ngầm suốt 20 phút trước khi được nhân viên mở cửa bằng tay. Cô phải leo 15 tầng cầu thang với hành lý để ra khỏi nhà ga, trong khi thang máy ngừng hoạt động khiến người già và người khuyết tật gặp khó khăn.

Trên mặt đất, các quán bar không thể nhận thanh toán bằng thẻ, máy ATM ngưng hoạt động, và nhiều người chỉ còn vài euro trong ví mà không thể rút thêm tiền. “Mọi người chỉ đứng đó, không biết đi đâu, không biết làm gì”, Sephton chia sẻ với kênh Sky News. Tình cảnh tương tự cũng diễn ra ở Lisbon, nơi các nhà ga sân bay đóng cửa, hành khách ngồi chờ bên ngoài mà không có thông tin về chuyến bay.

Các bệnh viện, dù được duy trì bằng máy phát điện dự phòng, buộc phải tạm dừng các hoạt động y tế không khẩn cấp. Tại Barcelona, hệ thống xe điện và tàu điện ngầm bị vô hiệu hóa, đẩy hàng nghìn người vào tình trạng bối rối. Giải quần vợt nổi tiếng Madrid Open phải hoãn lại khi bảng điểm điện tử và camera trên sân ngừng hoạt động. Tay vợt người Anh Jacob Fearnley phải rời sân giữa trận đấu quan trọng với Grigor Dimitrov, để lại sự tiếc nuối cho khán giả.

Nguyên nhân bí ẩn

Trong bối cảnh hỗn loạn, giới chức ở cả Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha nhanh chóng triển khai các biện pháp ứng phó. Bộ Nội vụ Tây Ban Nha tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, trong khi chính phủ hai nước triệu tập các cuộc họp nội các khẩn cấp.

Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez, trong bài phát biểu trên truyền hình tối 28/4, thông báo rằng khoảng 50% nguồn cung cấp điện đã được khôi phục, với cam kết toàn bộ hệ thống sẽ hoạt động trở lại vào ngày hôm sau. Ông kêu gọi người dân tránh suy đoán và hạn chế gọi điện khẩn cấp trừ khi thực sự cần thiết. Còn tại Bồ Đào Nha, Thủ tướng Luis Montenegro khẳng định các dịch vụ công vẫn hoạt động bất chấp khó khăn, đồng thời dự báo điện sẽ được khôi phục hoàn toàn trong vài giờ tới.

Tuy nhiên, nguyên nhân của sự cố vẫn là một câu hỏi lớn. Red Eléctrica, nhà điều hành lưới điện Tây Ban Nha, mô tả sự kiện này là “ngoại lệ và phi thường”, trong khi Mạng lưới Năng lượng Quốc gia Bồ Đào Nha (REN) cho rằng vấn đề bắt nguồn từ một “hiện tượng khí quyển hiếm gặp” tại Tây Ban Nha. Theo REN, sự thay đổi nhiệt độ cực độ đã gây ra “dao động bất thường” ở các đường dây điện cao thế, dẫn đến lỗi đồng bộ hóa trong toàn bộ lưới điện châu Âu.

Mất điện trên diện rộng ảnh hưởng hàng triệu người tại Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Video: WPLG Local 10

Taco Engelaar, giám đốc điều hành công ty công nghệ năng lượng và khí hậu Neara, giải thích rằng sự thay đổi nhiệt độ có thể làm thay đổi thông số của dây dẫn, gây mất cân bằng tần số. Trong khi đó, Georg Zachmann, một thành viên cấp cao tại Viện Bruegel (Bỉ), bổ sung ý kiến rằng tần số lưới điện giảm xuống dưới mức tiêu chuẩn 50Hz đã khiến nhiều nhà máy điện, bao gồm một nhà máy ở Pháp, tự động ngắt kết nối.

ĐỌC NGAY: Du lịch Tây Ban Nha: lợi ích kinh tế hay gánh nặng cho người dân?  

Dù vậy, các giả thuyết khác vẫn được xem xét. Thủ tướng Sánchez nhấn mạnh không có giả thuyết nào bị loại trừ, trong khi António Costa, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu, và Trung tâm An ninh mạng Quốc gia Bồ Đào Nha khẳng định không có dấu hiệu của một cuộc tấn công mạng.

Tuy nhiên, bối cảnh châu Âu gần đây, với vụ hỏa hoạn tại Sân bay Heathrow (Anh) vào ngày 20/3 và lo ngại về các hành vi phá hoại, khiến dư luận không khỏi nghi ngờ. Hội đồng An ninh Quốc gia Tây Ban Nha đã họp để đánh giá tình hình, nhưng chưa đưa ra kết luận chính thức.

"Cái giá" của chuyển đổi xanh

Sự cố mất điện không chỉ phơi bày sự mong manh của hệ thống lưới điện mà còn đặt ra thách thức cho quá trình chuyển đổi năng lượng tại Tây Ban Nha. Là quốc gia dẫn đầu về năng lượng tái tạo, với 56% điện năng từ các nguồn năng lượng xanh vào năm ngoái, Tây Ban Nha đang hướng tới mục tiêu đạt 81% điện năng từ năng lượng xanh vào năm 2030. 

Tuy nhiên, sự phụ thuộc ngày càng lớn vào năng lượng mặt trời và gió, vốn không ổn định, đòi hỏi việc đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng để duy trì cân bằng lưới điện. Ông Georg Zachmann nhấn mạnh rằng, các công cụ như bánh đà hoặc thiết bị điện tử công suất tiên tiến sẽ trở nên thiết yếu trong tương lai.

Mặt khác, sự kết nối lưới điện giữa các quốc gia, dù giúp chia sẻ năng lượng sạch, cũng tạo ra nguy cơ lan rộng sự cố. Giám đốc Neara Taco Engelaar chỉ ra rằng nhiều vấn đề tương tự từng xảy ra, như vụ mất điện ở Italia năm 2003 hay ở Đức năm 2006, cho thấy tính hai mặt của hệ thống kết nối châu Âu. Tuy nhiên, ông Zachmann lập luận rằng các kết nối này cũng đóng vai trò như một vùng đệm, giúp giảm thiểu thiệt hại khi khủng hoảng xảy ra.

Đến tối 28/4 (giờ địa phương), điện đã trở lại với 750.000 khách hàng ở Bồ Đào Nha và nhiều khu vực ở Tây Ban Nha, bao gồm Madrid, Murcia, và Catalonia. Tây Ban Nha cũng nhận được hỗ trợ từ Morocco và Pháp để khôi phục nguồn cung. Dù vậy, REN cảnh báo rằng có thể mất tới một tuần để lưới điện hoạt động bình thường hoàn toàn.