EU triển khai hệ thống xuất nhập cảnh điện tử EES tại khu vực Schengen

Hệ thống Xuất nhập cảnh Điện tử (EES) được triển khai dần tại các cửa khẩu vào khu vực Schengen kể từ ngày 12/10 vừa qua. Đây là một phần quan trọng trong chương trình Biên giới Thông minh của EU, nhằm tự động hóa quy trình kiểm soát và loại bỏ dần việc đóng dấu hộ chiếu thủ công.

Theo các tài liệu chính thức, EES sẽ được áp dụng đầy đủ vào ngày 10/4 năm 2026, sau giai đoạn chuyển tiếp kéo dài 6 tháng. Trong thời gian này, các quốc gia thành viên sẽ lần lượt kích hoạt hệ thống tại các sân bay, cảng biển và cửa khẩu đường bộ, giúp chính quyền, doanh nghiệp và du khách thích nghi một cách suôn sẻ.

"Xương sống số" kiểm soát người di cư

EES tập trung vào việc theo dõi thời gian lưu trú của công dân từ các quốc gia ngoài khối, cụ thể là những người được miễn thị thực hoặc phải xin thị thực với thời hạn lưu trú không quá 180 ngày. Những đối tượng này, được gọi là "công dân nước thứ ba", gồm du khách từ hầu hết các nước không thuộc EU, Iceland, Liechtenstein, Na Uy hay Thụy Sĩ.

Khi nhập cảnh lần đầu vào khối Schengen, du khách thuộc những đối tượng trên sẽ phải đăng ký tại các kiosk tự động, quét hộ chiếu, cung cấp dấu vân tay và ảnh khuôn mặt. Dữ liệu này sẽ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu trung tâm trong 3 năm, giúp theo dõi chính xác thời gian lưu trú và phát hiện các trường hợp vi phạm. Những lần nhập cảnh sau đó chỉ cần xác thực qua nhận diện khuôn mặt, giúp rút ngắn đáng kể thời gian chờ đợi tại biên giới.

Mục tiêu cốt lõi của EES nằm ở việc nâng cao hiệu quả an ninh biên giới. Bằng cách thay thế quy trình thủ công dễ gặp sai sót, hệ thống này giúp phát hiện nhanh chóng các trường hợp ở quá hạn thị thực, gian lận danh tính và di cư bất hợp pháp.

Hệ thống xuất nhập cảnh là xương sống kỹ thuật số của khung pháp lý chung mới về di cư và tị nạn châu Âu của chúng ta", Magnus Brunner, Ủy viên châu Âu phụ trách Nội vụ và Di cư, nhấn mạnh. "Bất kỳ công dân thứ ba nào vượt qua biên giới ngoài sẽ phải trải qua xác minh danh tính, kiểm tra an ninh và đăng ký vào các cơ sở dữ liệu của Liên minh châu Âu".

Sự ra đời của EES cũng phản ánh áp lực chính trị ngày càng tăng từ nhiều quốc gia thành viên, đòi hỏi các biện pháp kiểm soát biên giới nghiêm ngặt hơn trước dòng người di cư toàn cầu.

Khu vực Schengen, bao gồm 29 quốc gia với chính sách đi lại tự do không có kiểm soát biên giới nội bộ, sẽ là sân chơi chính của EES. Các nước tham gia bao gồm Áo, Bỉ, Bulgaria, Croatia, Cộng hòa Czech, Đan Mạch, Estonia, Phần Lan, Pháp, Đức, Hy Lạp, Hungary, Iceland, Italia, Latvia, Liechtenstein, Litva, Luxembourg, Malta, Hà Lan, Na Uy, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Romania, Slovakia, Slovenia, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Thụy Sĩ. Hai ngoại lệ đáng chú ý là Đảo Síp và Cộng hòa Ireland, nơi hộ chiếu vẫn được đóng dấu thủ công theo cách truyền thống.

Việc triển khai đã bắt đầu tại một số điểm nóng như các sân bay lớn ở Italia, bao gồm Fiumicino và Malpensa, cùng các cảng Genoa và Civitavecchia. Tại Đức, giai đoạn đầu của EES được kích hoạt ở Stuttgart, trong khi các tuyến đường sắt cao tốc như Eurostar và đường hầm Eurotunnel dự kiến áp dụng từ cuối năm nay. 

Hướng tới một "biên giới số" tại châu Âu

Đối với hành khách, EES mang lại sự thay đổi rõ rệt trong trải nghiệm nhập cảnh. Khi hạ cánh tại sân bay đầu tiên trong Schengen, ngay cả khi hành trình tiếp tục bằng chuyến bay trong lãnh thổ EU, họ cần chuẩn bị sẵn hộ chiếu. 

Đặc biệt, du khách từ Vương quốc Anh sẽ cảm nhận tác động mạnh mẽ hơn. Tại các điểm như Cảng Dover, đường hầm Eurotunnel ở thị trấn Folkestone hay ga tàu hỏa St.Pancras ở London, việc đăng ký EES sẽ diễn ra trước khi rời lãnh thổ Anh. Kiểm soát cho hàng hóa và xe buýt tại Dover và Folkestone bắt đầu từ ngày 12/10, trong khi xe chở khách sẽ áp dụng từ tháng 11 tại Dover và cuối năm tại Eurotunnel. Còn ga St.Pancras sẽ ưu tiên hành khách thương gia trong giai đoạn đầu. 

"Chúng tôi nhận thức rằng các kiểm tra EES sẽ đánh dấu một sự thay đổi lớn đối với du khách Anh, đó là lý do chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với các đối tác châu Âu để đảm bảo việc triển khai diễn ra suôn sẻ nhất có thể", Bộ trưởng An ninh Biên giới và Tị nạn Anh Alex Norris khẳng định. "Vương quốc Anh và EU có mục tiêu chung là bảo vệ biên giới của chúng ta, và các biện pháp hiện đại hóa này sẽ giúp bảo vệ công dân cũng như ngăn chặn di cư bất hợp pháp".

Dù EES hứa hẹn tốc độ nhanh hơn về lâu dài, nhiều chuyên gia vẫn cảnh báo về những thách thức ngắn hạn. Chẳng hạn, việc chờ nhập cảnh có thể kéo dài trong những tháng đầu, đặc biệt tại các điểm du lịch đông đúc như Pháp, Tây Ban Nha, Italia, Đức và Hy Lạp.

Hơn nữa, hệ thống mới này vẫn có nhiều khác biệt so với Hệ thống thông tin và ủy quyền du lịch châu Âu (ETIAS), dự kiến ra mắt năm 2026 với một khoản phí nhỏ dành cho du khách miễn thị thực. EES chỉ tập trung vào ghi nhận nhập xuất, không yêu cầu phí hay bảo hiểm du lịch mới, dù một số quốc gia như Pháp có thể kiểm tra chứng nhận bảo hiểm khi nhập cảnh.

Dù vậy, EES vẫn đại diện cho tương lai biên giới kỹ thuật số của châu Âu, nơi an ninh và tiện lợi song hành. Với sự hỗ trợ từ các cơ sở dữ liệu chung của EU, EES sẽ giúp các quốc gia thành viên phối hợp tốt hơn trong việc theo dõi và thực thi quy định mới về kiểm soát dòng người di cư.

Trong khi giai đoạn đầu có thể mang lại một số bất tiện, lợi ích dài hạn, từ việc theo dõi chính xác thời gian lưu trú đến giảm tình trạng gian lận thị thực, sẽ củng cố vị thế của Schengen như một khu vực du lịch an toàn hàng đầu thế giới. Với hơn 90 triệu lượt du khách ngoài khối mỗi năm, sự thích nghi nhanh chóng của tất cả các bên sẽ quyết định thành công của chương trình này.