Giải pháp công nghệ mới giảm rủi ro lũ quét

Hiệu quả đã được chứng minh

Cho đến hôm nay, người dân bản Piệng, xã Nặm Păm (huyện Mường La, tỉnh Sơn La) vẫn chưa thôi bị ám ảnh bởi trận lũ quét đổ về trong đêm ngày 2, rạng sáng 3/8/2017. Trận lũ ào về ban đêm kèm theo đất đá, thân cây trôi xuống đã cuốn đi nhà cửa bên bờ suối, vùi lấp ao cá, ruộng vườn của người dân.

Ông Tòng Văn Hương - Trưởng bản Piệng chia sẻ, gần 8 năm kể từ ngày cơn lũ lịch sử quét qua ngôi làng, năm nào người dân sinh sống bên con suối Nặm Păm cũng nơm nớp lo sợ lũ ống, lũ quét. Dù vậy, cảm giác bất an nay đã vơi đi phần nào khi mới đây, đập Sabo được khánh thành.

Công trình là kết quả của Dự án hỗ trợ kỹ thuật “Nâng cao năng lực giảm thiểu rủi ro lũ quét và sạt lở đất khu vực miền núi phía Bắc” do Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đề xuất Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) hỗ trợ.

Con đập bắt đầu được xây dựng tại bản Piệng từ tháng 9/2024, theo tiêu chuẩn Nhật Bản. Đây là đập bê tông khe hở với chiều dài 61m, chiều rộng 3m ở đỉnh đập và chiều cao 9m. Chất lượng của đập được kiểm soát thông qua các bài kiểm tra đo độ sụt và thí nghiệm cường độ bê tông liên tục tại vị trí xây dựng.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai Nguyễn Trường Sơn đánh giá, phương pháp xây dựng hệ thống đập Sabo là một trong những giải pháp công trình hiệu quả nhất hiện nay giúp giảm nhẹ rủi ro từ lũ quét, phòng ngừa thiệt hại ở khu vực hạ lưu.

Người Nhật Bản đã thiết kế và phát triển công trình đập Sabo để cho nước chảy qua, nhưng giữ lại đất, đá, cây cối, được xây dựng tại các điểm xung yếu, nơi thường xuyên xảy ra lũ quét. Các công trình qua thực tế đã chứng minh được hiệu quả.

Đến nay, không chỉ hơn 64.000 công trình đập Sabo lớn, nhỏ đã được xây dựng tại Nhật Bản mà giải pháp này còn được áp dụng phổ biến tại nhiều nơi trên thế giới như Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và các quốc gia tiềm ẩn nhiều nguy cơ lũ quét, sạt lở đất.

Nghiên cứu nhân rộng mô hình mẫu

Không chỉ tại xã Nặm Păm, trong những năm gần đây, lũ quét và sạt lở đất do mưa lớn xảy ra thường xuyên, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, đặc biệt là ở khu vực miền núi phía Bắc. Đập Sabo được kỳ vọng sẽ là giải pháp mới nhằm giảm thiểu rủi ro lũ quét.

Mặc dù vậy, do chỉ là đập thí điểm, được xây dựng đơn lẻ với quy mô nhỏ nên chắc chắn đập Sabo này sẽ khó phát huy hết hiệu quả. Bởi vậy, Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai đang tiếp tục làm việc với JICA để hỗ trợ Việt Nam xây dựng đồng bộ hệ thống đập Sabo trên lưu vực suối Nặm Păm.

“Nếu được đầu tư xây dựng đồng bộ, hệ thống đập này có thể trở thành mô hình mẫu cho Việt Nam đánh giá hiệu quả; từ đó xem xét, huy động nguồn lực để đầu tư nhân rộng công trình đập Sabo tại các khu vực khác có rủi ro tương tự…” - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai Nguyễn Trường Sơn bày tỏ quan điểm.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La Lê Thị Thu Hằng, để phòng, chống thiên tai, trong đó có lũ quét, có rất nhiều biện pháp, nhưng hiệu quả nhất là các giải pháp về công trình. Ở đó, đập Sabo là một trong những giải pháp thực tế, đã khẳng định được hiệu quả.

“Chúng tôi sẽ tiếp tục khảo sát, đánh giá, quan trắc, vận hành và cung cấp thông tin, phản hồi thiết thực nhất về hiệu quả ngăn lũ của đập Sabo để cho các cơ quan cấp trên xây dựng quy trình, quy chuẩn mang tính chất riêng của Việt Nam…” - Bà Lê Thị Thu Hằng chia sẻ thêm.

Cùng chung quan điểm, ông Kobayashi Yosuke, Trưởng đại diện JICA tại Việt Nam cho rằng, một đập Sabo đơn lẻ không thể giúp giảm dòng lũ bùn, đá hiệu quả. Chính vì vậy, đại diện JICA hy vọng việc thí điểm xây dựng đập Sabo tại tỉnh Sơn La sẽ là ví dụ tham khảo để Chính phủ Việt Nam xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật làm các đập Sabo khác tại những khu vực có nguy cơ cao nhằm giảm thiểu rủi ro lũ quét.