Đằng sau kế hoạch cải tổ quân đội quy mô "chưa từng có" của Anh

Ngày 1/6, Thủ tướng Anh Keir Starmer công bố Bản Đánh giá Quốc phòng Chiến lược (SDR) tại xưởng đóng tàu BAE Systems ở Govan, Scotland.

Bản đánh giá nhấn mạnh việc chuyển quân đội sang trạng thái “sẵn sàng chiến đấu” và tập trung vào kế hoạch hiện đại hóa lực lượng hải quân, nâng cao kho vũ khí, đồng thời tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI) và phương tiện bay không người lái (UAV) để ứng phó với các thách thức bên ngoài và mối đe dọa an ninh mạng.

SDR dựa trên 62 khuyến nghị từ nhóm chuyên gia do cựu Tổng thư ký NATO George Robertson dẫn đầu, với sự tham gia của các chuyên gia như Fiona Hill, cựu cố vấn Tổng thống Mỹ Donald Trump, và Tướng Richard Barrons, cựu Tư lệnh Bộ Tư lệnh Chiến lược Anh. Tài liệu cảnh báo Anh đang đối mặt với “mối đe dọa nghiêm trọng, cấp bách và khó lường” trong không gian, trên biển và qua các cuộc tấn công mạng kể từ sau Chiến tranh Lạnh.

Bên cạnh đó, xung đột quân sự Nga-Ukraine, với những bài học về việc sử dụng UAV và nhu cầu tăng cường kho vũ khí, đã trở thành động lực chính thúc đẩy sự thay đổi của quân đội nước này. 

Tăng cường vũ trang "hạng nặng"

Trọng tâm của SDR là cam kết xây dựng tới 12 tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân trong khuôn khổ liên minh AUKUS với Mỹ và Australia, nhằm thay thế 7 tàu ngầm lớp Astute hiện tại. Những tàu ngầm này, dự kiến đi vào hoạt động từ cuối thập niên 2030, sẽ tăng cường khả năng răn đe của Hải quân Hoàng gia Anh, đặc biệt trong việc bảo vệ các tuyến cáp Internet dưới biển trước các nguy cơ phá hoại từ đối phương. 

Ngoài ra, Anh cũng đầu tư 15 tỷ bảng để phát triển đầu đạn hạt nhân “tự chủ” cho các tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo lớp Vanguard, đồng thời tiếp tục chương trình phát triển tàu ngầm lớp Dreadnought để duy trì chiến lược răn đe hạt nhân liên tục trên biển.

Không dừng lại ở đó, nước này còn đang cân nhắc mở rộng vai trò trong ô hạt nhân của NATO, với các cuộc thảo luận về việc mua chiến đấu cơ F-35A có khả năng mang bom hạt nhân chiến thuật B61-12 từ Mỹ. Động thái này phản ánh lo ngại về sự suy giảm cam kết của Mỹ đối với an ninh châu Âu dưới thời Tổng thống Donald Trump, người đã yêu cầu các thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP, vượt xa mục tiêu 2% hiện tại.

Việc Anh xem xét sở hữu thêm nền tảng phân phối vũ khí hạt nhân bên cạnh các tàu ngầm là tín hiệu rõ ràng về ý định đảm nhận vai trò răn đe hạt nhân lớn hơn trong khu vực, đặc biệt khi Pháp cũng đang cân nhắc mở rộng ô hạt nhân của mình để bảo vệ châu Âu.

Cuộc cách mạng vũ khí "không người lái"

Xung đột Nga-Ukraine đã làm nổi bật vai trò của công nghệ, đặc biệt là UAV, trong chiến tranh hiện đại. Lấy cảm hứng từ điều này, SDR đề xuất chiến lược “20-40-40” cho Lục quân Anh, trong đó 20% năng lực dành cho các hệ thống vũ khí hạng nặng như xe tăng Challenger 3, 40% cho đạn dược sử dụng một lần như UAV tấn công, và 40% còn lại cho các UAV chiến thuật và tấn công lớn hơn, chẳng hạn như MQ-9 do Mỹ sản xuất.

Mục tiêu của chiến lược này là tăng tính sát thương của Lục quân Anh lên "gấp 10 lần”, theo tuyên bố từ Bộ trưởng Quốc phòng Anh John Healey. Để hỗ trợ chiến lược này, Anh sẽ đầu tư 2 tỷ bảng vào phát triển UAV, bao gồm cả các loại phương tiện bay tấn công giá rẻ cùng các hệ thống tái sử dụng phức tạp hơn, đồng thời thành lập một trung tâm UAV để chia sẻ kiến thức và nâng cao phối hợp giữa các lực lượng.

Bên cạnh đó, Hải quân Hoàng gia Anh sẽ phát triển các cánh máy bay hỗn hợp cho tàu sân bay, kết hợp giữa máy bay chiến đấu F-35B, UAV tự hành và tên lửa tầm xa. Một chương trình giám sát dưới nước mang tên Atlantic Bastion cũng được triển khai để bảo vệ cơ sở hạ tầng dưới biển, trong khi hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo và lực lượng dân phòng sẽ được thành lập để bảo vệ cơ sở hạ tầng quốc gia.

ĐỌC NGAY: Anh chi hàng chục tỷ USD tái vũ trang trước nguy cơ an ninh leo thang

Ngoài ra, khoản đầu tư 1 tỷ bảng vào “Mạng lưới mục tiêu số” sẽ sử dụng AI để tăng tốc quá trình theo dõi và tiêu diệt mục tiêu, trong khi một Bộ chỉ huy Không gian Mạng và Điện tử sẽ được thiết lập để đối phó với hơn 90.000 cuộc tấn công mạng “dưới ngưỡng” tại Anh trong 2 năm qua.

"Bài toán khó" về ngân sách

Dù đầy tham vọng, SDR vẫn vấp phải thách thức lớn về mặt tài chính. Chính phủ Anh cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,5% GDP vào năm 2027 và đặt mục tiêu “tham vọng” đạt 3% vào năm 2034, song các chuyên gia cảnh báo 3% mới là mức tối thiểu để đảm bảo tính khả thi của các khuyến nghị trong bản đánh giá này.

Paul Johnson, Giám đốc Viện Nghiên cứu Tài chính, cảnh báo việc tăng chi tiêu quốc phòng có thể đòi hỏi những đợt tăng thuế đáng kể, trong khi ngân sách hiện tại đang chịu áp lực từ các ưu tiên công khác. Cùng chung quan điểm, Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu Dịch vụ Hoàng gia Anh (RUSI) Malcolm Chalmers nhận định việc đạt 3% GDP quá nhanh có thể buộc Anh phải nhập khẩu thiết bị từ nước ngoài, làm suy yếu “lợi ích quốc phòng” do thiếu hụt công ăn việc làm trong nước.

Các phản ứng trên chính trường cũng cho thấy sự chia rẽ, với những chỉ trích từ Đảng Bảo thủ đối với SDR. “Một đánh giá quốc phòng mà không có nguồn tài chính là một danh sách mong muốn trống rỗng. Các tàu ngầm và tàu chiến mà ông ấy (Thủ tướng Starmer) hứa hẹn là một hạm đội giả tưởng”, nghị sĩ James Cartlidge, người đứng đầu bộ phận quản lý quốc phòng của phe đối lập, thẳng thừng tuyên bố.

Trong khi đó, các chuyên gia như Matthew Savill, Giám đốc phòng Khoa học quân sự của RUSI, cho rằng bản đánh giá thiếu nhiều chi tiết về các lựa chọn và đánh đổi, khiến việc triển khai trở nên mơ hồ. Tuy nhiên, Thủ tướng Starmer khẳng định kế hoạch này không chỉ nhằm tăng cường an ninh mà còn tạo ra hàng nghìn việc làm chất lượng cao, đặc biệt ở các trung tâm công nghiệp như Glasgow và Derby.

Tầm nhìn dài hạn và cam kết với NATO

SDR không chỉ hướng tới việc đối phó với các mối đe dọa bên ngoài mà còn củng cố vị thế của Anh trong NATO, đặc biệt khi liên minh đang thảo luận về mức chi tiêu quốc phòng 3,5% GDP cho các năng lực cốt lõi và 1,5% cho cơ sở hạ tầng an ninh. Thủ tướng Starmer nhấn mạnh Anh sẽ duy trì chiến lược “NATO trên hết”, và xem đây là nền tảng cho chính sách quốc phòng. 

Ngoài ra, việc giáo dục thanh niên về vai trò của quân đội và mở rộng lực lượng thiếu sinh quân lên 30% cũng là một phần trong nỗ lực xây dựng một xã hội sẵn sàng cho chiến tranh. Dự luật Sẵn sàng Quốc phòng mới sẽ trao cho chính phủ London quyền huy động lực lượng dự bị và tiếp cận cơ sở hạ tầng tư nhân trong trường hợp khẩn cấp.

Trong bối cảnh châu Âu phải điều chỉnh các chính sách quân sự trước những thay đổi trong cách tiếp cận của Mỹ, SDR vừa là một bước đi chiến lược để đảm bảo an ninh khu vực, vừa nỗ lực đưa Anh trở thành một quốc gia “bọc thép, sẵn sàng chiến đấu”. Tuy nhiên, thành công của nó phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa tham vọng quân sự và thực tế tài chính, cũng như sự phối hợp chặt chẽ của nước này với các đồng minh.