Hàng triệu người tiêu dùng Mỹ trước nguy cơ mất lá chắn bảo vệ tài chính

Trong hơn một thập kỷ qua, Cục Bảo vệ tài chính người tiêu dùng Mỹ (CFPB) giữ vai trò then chốt trong hệ thống tài chính Mỹ với tư cách là cơ quan liên bang duy nhất đặt nhiệm vụ bảo vệ người tiêu dùng lên hàng đầu. Tuy nhiên, cơ quan này hiện đang đứng trước nguy cơ bị thu hẹp mạnh, thậm chí bị giải thể, trong bối cảnh chính quyền nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump thúc đẩy một loạt biện pháp cắt giảm quyền lực và ngân sách.

Trước khi CFPB ra đời, hệ thống bảo vệ người tiêu dùng tài chính tại Mỹ tồn tại nhiều khoảng trống. Thẩm quyền bị phân tán giữa các cơ quan liên bang và cấp bang, khiến việc giám sát thiếu nhất quán và xử lý vi phạm kém hiệu quả. Theo Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, người khởi xướng việc thành lập CFPB, các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng khi đó vừa yếu vừa rời rạc, trong khi không có cơ quan nào coi đây là ưu tiên hàng đầu. Bà cho rằng CFPB ra đời để bảo đảm luật pháp được thực thi đúng như tinh thần ban đầu, ngăn chặn các hành vi gian lận và lạm dụng từ các tổ chức tài chính lớn.

Trong bối cảnh đó, CFPB được thiết kế như một đầu mối tập trung, có quyền tiếp nhận phản ánh, tiến hành điều tra và buộc các tổ chức tài chính khắc phục sai sót. Cách tiếp cận này giúp đưa quyền lợi người tiêu dùng lên vị trí trung tâm, thay vì chỉ tập trung vào sự ổn định của hệ thống ngân hàng. Theo các chuyên gia pháp lý, đây là thay đổi mang tính cấu trúc, giúp rút ngắn con đường khiếu nại vốn trước đây phải đi qua nhiều cơ quan khác nhau.

Tác động của mô hình này thể hiện rõ qua những trường hợp cụ thể. Bianca Jones, một giáo viên giáo dục đặc biệt 33 tuổi tại bang Tennessee, từng rơi vào bế tắc khi chuẩn bị mua nhà. Báo cáo tín dụng của cô ghi nhận trùng lặp khoản vay sinh viên, khiến tổng dư nợ bị đẩy lên mức bất thường và làm hồ sơ vay thế chấp bị từ chối. Sau nhiều lần liên hệ trực tiếp với công ty báo cáo tín dụng nhưng không đạt kết quả, Jones gửi đơn khiếu nại lên CFPB. Hồ sơ do cơ quan này tiếp nhận đã trở thành căn cứ quan trọng giúp cô buộc thông tin sai lệch được điều chỉnh, qua đó hoàn tất việc mua nhà vào đầu năm nay.

Theo dữ liệu công bố, mỗi năm CFPB tiếp nhận hàng triệu phản ánh liên quan đến báo cáo tín dụng, phí thẻ tín dụng, nợ y tế, cho vay sinh viên và hoạt động thu hồi nợ. Thông qua các biện pháp thực thi, cơ quan này đã giúp người dân Mỹ được hoàn trả khoảng 21 tỷ USD dưới nhiều hình thức khác nhau. Ông Thomas Hoenig, cựu Phó Chủ tịch Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ (FDIC), dù thừa nhận từng hoài nghi một số hoạt động của CFPB, cho rằng nếu loại bỏ hoàn toàn cơ quan này, nguy cơ lạm dụng trong lĩnh vực tài chính sẽ gia tăng chứ không giảm đi.

Bên cạnh vai trò cưỡng chế, CFPB còn cung cấp thông tin và công cụ giúp người tiêu dùng tự bảo vệ mình. Morgan Smith, một bà mẹ đơn thân tại bang Washington, cho biết cô đã dựa vào các tài liệu hướng dẫn của cơ quan này để xử lý hậu quả của việc bị đánh cắp danh tính. Sau khi phát hiện nhiều tài khoản bị mở trái phép dưới tên mình, Smith sử dụng các nguồn thông tin công khai để hiểu rõ quyền lợi pháp lý và từng bước tháo gỡ rắc rối. Theo các tổ chức tư vấn tín dụng, việc tiếp cận thông tin rõ ràng như vậy đặc biệt quan trọng với những người đang rơi vào khủng hoảng tài chính.

Dù vậy, CFPB luôn vấp phải sự phản đối từ phe bảo thủ và một bộ phận ngành tài chính. Các ý kiến chỉ trích cho rằng cơ quan này sở hữu quá nhiều quyền lực, ban hành quy định phức tạp và làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Mô hình tài trợ không thông qua ngân sách thường niên của Quốc hội mà dựa vào Cục Dự trữ Liên bang cũng bị cho là thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ.

Đọc thêm: Mỹ cảnh báo hành động "rắn" nếu Iran khôi phục chương trình hạt nhân

Những bất đồng này gia tăng trong nhiệm kỳ hiện tại của Tổng thống Trump. Chính quyền cho rằng CFPB mang màu sắc chính trị và không phù hợp với định hướng giảm can thiệp của nhà nước vào thị trường. Hàng loạt biện pháp đã được đề xuất, từ cắt giảm mạnh nhân sự, thu hẹp ngân sách, đình chỉ nhiều cuộc điều tra đến chuyển các vụ việc đang xử lý sang Bộ Tư pháp. Đồng thời, một số quy định liên quan đến phí dịch vụ tài chính và cho vay tiêu dùng đã bị hủy bỏ hoặc tạm dừng.

Theo các tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nếu CFPB tiếp tục suy yếu, hệ thống bảo vệ tài chính tại Mỹ có nguy cơ quay lại tình trạng phân tán trước năm 2010. Khi đó, người dân sẽ phải tự tìm đến nhiều cơ quan khác nhau, vốn thiếu nguồn lực và thẩm quyền để xử lý các tranh chấp ngày càng phức tạp. Trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng cao và nợ hộ gia đình tiếp tục phình to, nhiều chuyên gia cảnh báo những người dễ bị tổn thương nhất sẽ là nhóm chịu tác động đầu tiên.

Ông Thomas Hoenig, cựu Phó Chủ tịch Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ (FDIC), nhận định rằng dù từng hoài nghi một số hoạt động của cơ quan này, việc loại bỏ hoặc làm suy yếu hoàn toàn sẽ dẫn tới nhiều hành vi lạm dụng hơn trên thị trường tài chính. Theo ông, khi thiếu một đầu mối giám sát đủ mạnh, các tổ chức tài chính có xu hướng đẩy rủi ro về phía người tiêu dùng.

Sam Hohman, Giám đốc tổ chức phi lợi nhuận Credit Advisors Foundation tại bang Nebraska, cảnh báo rằng nếu cơ chế bảo vệ tập trung bị thu hẹp, người dân sẽ buộc phải quay lại mô hình khiếu nại phân tán trước đây. Khi đó, người tiêu dùng phải gửi đơn tới nhiều cơ quan khác nhau, trong khi các cơ quan này thường thiếu nguồn lực, chuyên môn và thẩm quyền để xử lý các tranh chấp tài chính phức tạp.