Ngân hàng phát triển chung: bước tiến mới trong hợp tác Á - Âu

Sau hội nghị thượng đỉnh tại Thiên Tân ngày 1/9, kế hoạch thành lập ngân hàng phát triển của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) đang được thúc đẩy mạnh mẽ.

SCO là diễn đàn chính trị, an ninh và kinh tế được thành lập năm 2001, quy tụ 10 quốc gia thành viên trải dài từ Trung Quốc, Nga, Ấn Độ đến nhiều nước Trung Á.

Các nhà phân tích nhận định, nếu được triển khai, ngân hàng này sẽ giúp các thành viên SCO giảm phụ thuộc vào đồng USD trong thương mại, đồng thời tạo nguồn lực tài chính để đẩy nhanh những dự án hạ tầng quy mô lớn trong khu vực.

Tại hội nghị, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh ngân hàng này “cần được thành lập sớm để hỗ trợ hiệu quả hơn cho hợp tác an ninh và kinh tế giữa các nước thành viên”.

Tối cùng ngày, Tân Hoa xã dẫn tuyên bố chính thức của SCO cho biết tổ chức đã “quyết định thành lập ngân hàng phát triển và đẩy nhanh tham vấn về các vấn đề liên quan đến hoạt động của định chế này”.

Truyền thông Nga cho biết các lãnh đạo SCO đã thống nhất kế hoạch thành lập ngân hàng. Ông Victor Gao, Phó Chủ tịch Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa tại Bắc Kinh, nhận định đây là bước đi hợp lý và nhấn mạnh động lực đang nghiêng về phía Trung Quốc.

Giới phân tích cho rằng ngân hàng phát triển của SCO có thể trở thành phiên bản khu vực thu nhỏ của Ngân hàng Thế giới, nhưng khác biệt ở chỗ chỉ tập trung phục vụ các quốc gia thành viên.

Theo họ, lợi ích lớn nhất là giúp các nước giảm sự phụ thuộc vào hệ thống tài chính toàn cầu do đồng USD chi phối.

Giáo sư Charles Chang, chuyên gia tài chính thuộc Đại học Phúc Đán (Thượng Hải), cho rằng sự thống trị của đồng USD là thách thức lớn nhất, khiến các nước thành viên, kể cả Trung Quốc, chịu rủi ro chi phí vay cao và hạn chế tiếp cận tài chính.

Năm ngoái, SCO khởi động “liên minh giao dịch tiền tệ” để tăng thanh toán bằng đồng nội tệ. Trước đó, đồng Som của Kyrgyzstan từng mất 25% giá trị so với USD do thiếu hụt ngoại tệ, cho thấy rủi ro mà các nền kinh tế nhỏ phải đối mặt. Trong khi đó, Trung Quốc đẩy mạnh quốc tế hóa nhân dân tệ, đạt một số kết quả ở châu Á và Trung Đông.

Trong bối cảnh Mỹ tăng thuế, siết xuất khẩu và gây sức ép tài chính với Nga, nhiều nước SCO ngày càng quan tâm tới việc xây dựng cơ chế tài chính riêng.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò của ngân hàng SCO trong việc thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng.

Ông Chang cho biết khoảng một nửa dân số Trung Á chưa có internet, làm nổi bật nhu cầu băng thông rộng cấp thiết. Khu vực cũng thiếu hạ tầng giao thông hiện đại, trong khi Trung Quốc đang đẩy mạnh xây dựng đường bộ, đường sắt và các dự án năng lượng để mở rộng thương mại.

Đọc thêm: (Video) Động đất kinh hoàng ở Afghanistan: hơn 800 người chết, hàng nghìn bị thương

“Theo quan điểm của tôi, nếu nhiều quốc gia nhỏ liên kết lại, khối sẽ trở nên có sức nặng hơn,” ông Chang nói.

Ngân hàng phát triển SCO được kỳ vọng trở thành công cụ tài chính để hiện thực hóa các dự án hạ tầng lớn, đồng thời tạo thêm động lực gắn kết kinh tế trong khu vực.

Trên thực tế, ý tưởng thành lập ngân hàng SCO đã được Trung Quốc đưa ra từ năm 2010 nhằm thúc đẩy thương mại nội khối và khuyến khích dùng đồng nội tệ. Tuy nhiên, suốt 15 năm qua, kế hoạch hầu như không tiến triển do các nước thành viên có ưu tiên kinh tế khác nhau.

Một nguồn tin cho biết Nga từng phản đối kế hoạch, do muốn ưu tiên mở rộng Ngân hàng Phát triển Á - Âu, nơi Moscow giữ vai trò trung tâm. Tuy nhiên, trước sức ép trừng phạt từ Mỹ và phương Tây, lập trường của Nga có thể đã thay đổi, mở ra cơ hội mới cho ngân hàng SCO.

Theo ông Victor Gao, điểm khác biệt lớn của ngân hàng SCO so với các định chế phát triển khác nằm ở chỗ nó sẽ tập trung hoàn toàn vào nhu cầu và dự án của các nước thành viên, thay vì mở rộng phạm vi toàn cầu.

Ông cũng dự báo nếu ban đầu một số nước chưa sẵn sàng góp vốn, Trung Quốc có thể đi đầu bằng việc đóng góp trước, rồi để các thành viên khác tham gia khi thấy phù hợp.