Những công việc tưởng chừng không tên, nhưng lắm vất vả ấy đã gắn bó với ông gần nửa đời người.
Món nợ với đồng đội
Khi ánh nắng chói chang của ngày hè dịu dần trên những ngọn cây, cũng là lúc người thương binh hạng 3/4 Hoàng Ngọc Bàng bắt đầu công việc hàng ngày, chăm sóc từng phần mộ hay hương khói cho các liệt sỹ yên nghỉ dưới lòng đất mẹ tại NTLS xã Kim Nỗ.
Trong khói hương trầm mặc, cựu chiến binh Hoàng Ngọc Bàng trải lòng, tháng 1/1966, ông cùng thanh niên trong làng tình nguyện nộp đơn nhập ngũ, đi theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, đóng quân tại Trung đoàn 250A quân khu Việt Bắc. Thời bấy giờ mới cắt về Hà Nội, lớp ông có 11 người vào chiến trường B. 10 năm “vào sinh ra tử” trên chiến trường Trảng Bàng (Tây Ninh), may mắn hơn nhiều đồng đội được sống trở về quê hương, và chất độc da cam ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống, cướp đi quyền được làm cha của ông. Để giúp ông cải thiện cuộc sống, xã đã ưu tiên bố trí cho ông một địa điểm bán nước, nhưng ông lại thấy mình không hợp với công việc này nên thôi. Thấy nghĩa trang không người chăm sóc, lại nằm gần nhà, nghĩ đến “món nợ” với đồng đội, nên ông đã tự nguyện chăm sóc, hương khói cho anh linh của các liệt sỹ được ấm áp, chờ ngày được người thân đón về quê nhà.
Hàng ngày, cựu chiến binh Hoàng Ngọc Bàng luôn hương khói, giữ yên giấc ngủ cho các đồng đội tại nghĩa trang quê nhà. Ảnh: Thanh Bình |
Ông bảo, đó là năm 1979, vợ chồng ông vừa xin được một người con gái nuôi, gia đình nghèo, nhìn con ăn sắn, ăn khoai qua ngày, ông thương con vô cùng. Nhiều lần như thế, nghĩ mình phải xin nghỉ việc chăm sóc các anh để đi làm việc khác lấy tiền nuôi con. Nhưng mỗi lần ý nghĩ ấy trỗi dậy thì hình ảnh những chiến sĩ, những người đồng đội cứ hiện về trước mắt. "Vốn dĩ tôi được sống đến ngày hôm nay một phần là nhờ xương máu của đồng đội nên tôi muốn được tri ân các liệt sỹ đã hy sinh vì Tổ Quốc" - ông Bàng chia sẻ trong nỗi xúc động chân thành.
Lúc này, bất chợt ngẩng đầu lên, chúng tôi bắt gặp ánh mắt buồn của ông chuyển dần sang màu hoe đỏ, người ông thỉnh thoảng lại khẽ run lên khi nhớ về những người chiến sỹ năm xưa… Lục tìm kí ức, người cựu chiến binh già vừa nâng niu, nhẹ nhàng lau từng ngôi mộ, vừa kể: “Trong khuôn viên nghĩa trang này, có một người em trai ruột và 4 đồng đội nhập ngũ cùng đợt với tôi, cũng đã từng ăn cùng ngủ cùng trong một chiến hào. Nhưng rồi lại bị tách ra, mỗi người một chiến trường cho đến khi hòa bình lập lại, tôi mới biết mọi người đã hy sinh”.
Coi việc chăm sóc NTLS như một “món nợ” với những người đồng đội, ngày nào cũng vậy, nắng cũng như mưa, đều đặn cứ tầm 5 giờ sáng, vợ chồng ông đã có mặt ở nghĩa trang để bắt đầu công việc. Cứ như vậy, những công việc không tên đã lôi cuốn vợ chồng ông suốt hơn 30 năm qua tại nghĩa trang này. Người dân quanh vùng đã quen với hình ảnh vợ chồng già dáng người lom khom cẩn thận chăm chút cho từng ly hương, bát nước, bình hoa… trên bàn thờ các anh.
Nhớ lại những ngày đầu mới tiếp nhận nghĩa trang liệt sỹ, ông bảo: “Thời bấy giờ, khu vực nghĩa trang cỏ mọc rậm rạp, um tùm, có nhiều rắn rết, tôi với bà nhà tôi sáng nào cũng xén cỏ, gánh gạch vỡ đổ đi, lấy bàn chải kì cọ từng lối đi bám rong rêu, rồi lau chùi, thắp nén nhang từng ngôi mộ… Nhưng mấy năm nay nhàn hơn rồi, nghĩa trang được trang hoàng cẩn thận hơn. Giờ chỉ vất vả với cây xà cừ trước cổng, lá rụng nhiều lắm nên phải quét thường xuyên”.
Ngày tháng qua đi khuôn viên nghĩa trang rộng rãi, vây quanh 165 ngôi mộ linh thiêng ở khắp mọi nơi quy tụ về đây, được lát đá sạch sẽ, tường bao vững chãi, là hai hàng cau cao vút, tán lá xanh um, thẳng tắp hai bên đường vào giống như hai hàng lính tân binh nghiêm nghị đón khách vào thăm nghĩa trang. Nằm xen giữa những ngôi mộ có tên là 32 ngôi mộ khuyết danh chưa có người thân đến chăm sóc. Tất cả các đồng đội đều được vợ chồng ông chăm sóc mỗi ngày như người thân của mình. Ngồi lau lại những tấm bia mộ liệt sỹ, nói chuyện với tôi mà thoảng như ông đang trò chuyện với những liệt sỹ nằm dưới đất kia. “Nhìn thấy mộ các anh nằm trong nghĩa trang nhưng người thân không hay biết, lòng mình day dứt lắm. Làm được một việc tốt, lòng mình cảm thấy thanh thản hơn! Chỉ mong một điều là những ngôi mộ chưa biết tên ở đây sớm xác định được danh tính, để có thể trở về quê nhà, được người thân chăm sóc!” - ông Bàng bộc bạch.
Không ra lại thấy nhớ!
Ông Bảng tâm sự, đã làm công việc này cả mấy chục năm nhưng chưa bao giờ ông có ý định từ bỏ. Trông coi nghĩa trang, ông thấy mình như khỏe ra. Trước kia, xung quanh đây không có nhà cửa, quán xá, đường đi vào cũng sình lầy. Nhưng sáng nào ông cũng đạp xe từ nhà đến đây chăm sóc, hương khói cho các liệt sỹ đến 10 giờ đêm mới về. Đã nhận chăm sóc, hương khói cho các anh hùng liệt sỹ thì chuyện riêng bao giờ cũng phải gác lại. Những ngày rằm, lễ lạt, ông đều có mặt tại nghĩa trang từ sớm để lau dọn, dâng hương hoa. Vào những ngày Tết, khi mọi người đã sum vầy bên gia đình, ông lại túc trực thường xuyên ở đây để bàn thờ các anh lúc nào cũng tỏa khói hương ấm áp, thơm nồng. Giờ đây, người vợ của ông đã không còn để cùng bước tiếp chặng đường trường kỳ, nhưng hàng ngày, ông vẫn cần mẫn với công việc của người quản trang, chăm sóc từng phần mộ mong sao nơi yên nghỉ của các liệt sỹ luôn được ấm áp.
Làm công việc bình dị bao năm qua, ông Bàng không nhớ nổi mình đã bao nhiêu lần đón tiếp các thân nhân liệt sỹ tới viếng thăm nghĩa trang. Có đoàn chỉ đi 1 - 2 người, đoàn đến 5 - 7 người. Những lúc như thế, ông cũng vui lây với các anh. “Người ở nhà luôn trông ngóng người đi xa trở về. Sự lui tới thường xuyên của bạn bè, người thân hay các đoàn thăm viếng mỗi dịp lễ, Tết ngày kỷ niệm trọng đại cũng khiến các anh an lòng” - ông nghẹn ngào nói.
Nghĩa trang rộng lớn với hàng trăm ngôi mộ nhưng ông Bàng thuộc lòng từng vị trí phần mộ, gốc cây ngọn cỏ trong khuôn viên. Giữa ông và những người liệt sỹ ở đây dường như có sự gắn kết đặc biệt, chính vì thế một ngày không ra nghĩa trang ông lại cảm thấy có lỗi. Nhiều đêm ông lại ra thắp hương, ngồi nói chuyện với các anh như nói chuyện với những người đồng đội của mình khi còn trong quân ngũ, rồi ngủ lại với các anh. “Làm mãi quen rồi, không ra lại thấy nhớ, thấy thương các anh lắm. Cứ chạy ào ra, chỉ mở cổng rồi đi từ hàng mộ này sang hàng bên kia, rảnh thì ngồi lại trò chuyện cùng các anh. Các anh thiêng lắm đó!” - ông giãi bày.
Không quá coi trọng vấn đề thù lao, với mức hỗ trợ tượng trưng chỉ 200.000 đồng/tháng, nhưng ông không bao giờ than phiền, ngày ngày vẫn âm thầm, tận tụy với công việc. Dù cuộc sống riêng còn nhiều vất vả, thu nhập bấp bênh, tuổi cao, lại mang thương tật…, nhưng người lính già vẫn tâm nguyện: “Còn sức, tôi còn làm. Làm cho đến khi đồng đội đón tôi về thì thôi. Bằng việc chọn gắn bó đời mình với nghiệp chăm lo mộ phần các liệt sỹ, tôi nghĩ mình đang sống - sống đúng nghĩa cao cả nhất của tình đồng đội”.
Sắp bước qua tuổi 80, nhưng người lính già Hoàng Ngọc Bàng vẫn giữ được sức khỏe tốt, dáng đi nhanh nhẹn. "Không biết có phải duy tâm hay không nhưng đó là do các đồng đội nằm đây đã phù hộ cho tôi, chẳng mấy khi tôi ốm đau cả" - ông Bàng bộc bạch.
Hướng mắt nhìn quanh nghĩa trang một lượt, ông đứng dậy và bảo: "Đã đến giờ tôi phải đi thắp hương cho các anh em của tôi rồi". Nói xong, ông tất tả cầm bó hương vội bước đi trong nghiêng nghiêng nắng xế!
