Theo đánh giá chung, tình trạng xâm phạm bản quyền tác phẩm báo chí ở Việt Nam diễn ra công khai, phổ biến và hết sức phức tạp. Giải pháp nào cho vấn đề bảo vệ bản quyền các tác phẩm báo chí?
Công sức của cơ quan báo chí bị ăn cắp công khai
Theo Phó Tổng biên tập báo Tuổi Trẻ Lê Xuân Trung, vấn đề xâm phạm bản quyền tác phẩm báo chí hiện nay rất phổ biến, công khai... dưới nhiều hình thức như dẫn lại, trích nguồn... Việc vi phạm bản quyền các tác phẩm báo chí hiện để lại những hậu quả nghiêm trọng, cơ quan báo chí bị thất thu về mặt kinh tế, uy tín, thương hiệu, trong khi đó đối tượng xâm hại không phải đầu tư công sức mà vẫn ngang nhiên hưởng thành quả lao động của các đơn vị nắm bản quyền. Trong 7 năm, báo Tuổi Trẻ nhận được 350 công văn xin khai thác thông tin, nhiều nhất là các trang thông tin điện tử.
Cũng theo ông Lê Xuân Trung, báo Tuổi Trẻ đã từng phát hiện có 2 trường hợp giả mạo báo Tuổi Trẻ, gây nhầm lẫn cho bạn đọc. Báo Tuổi Trẻ buộc phải đề nghị cơ quan chức năng vào cuộc xử lý.
Trong khi đó, Thư ký tòa soạn báo Pháp luật TP Hồ Chí Minh Đinh Đức Thọ cho biết, báo Pháp Luật TP Hồ Chí Minh đang là nạn nhân của tình trạng xâm phạm bản quyền tác phẩm báo chí diễn ra hàng ngày, hàng giờ. Thông tin vừa vừa xuất bản đã bị lấy lại, không xin phép. Có tác phẩm báo chí trên báo Pháp Luật TP Hồ Chí Minh phải đầu tư hơn 2 tháng để hoàn thành nhưng chỉ vừa xuất bản là đã có báo lấy lại nguyên văn.
Báo Pháp Luật TP Hồ Chí Minh phát hiện, đã gọi điện thoại yêu cầu gỡ xuống, đơn vị vi phạm không hợp tác, chỉ đến khi làm mạnh thì mới chịu gỡ. Đối tượng xâm phạm tác quyền các tác phẩm báo chí của báo Pháp Luật TP Hồ Chí Minh nhiều nhất vẫn là các trang thông tin 3 không, không có địa chỉ, không có cơ quan chủ quản, không biết ai là chủ...
Cũng liên quan vấn đề bản quyền tác phẩm báo chí, Phó ban kiểm tra VTV Nguyễn Thanh Vân cho biết, chỉ tính trong vòng 30 ngày gần nhất, các chương trình gameshow giải trí của VTV có 94.000 lượt vi phạm; các chương trình thiếu nhi có gần 50.000 lượt xâm phạm. Bên xâm phạm sử dụng chương trình của VTV phát lại trên các nền tảng khác, thu lợi nhuận kinh tế. Không chỉ vậy, bên xâm phạm còn lồng ghép sản phẩm của họ vào chương trình của VTV, việc xâm phạm tác quyền không đơn thuần chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn có yếu tố chính trị.
Tự phát bảo vệ
Chia sẻ về cách đối phó với tình trạng xâm phạm bản quyền các tác phẩm báo chí, ông Đinh Đức Thọ cho biết: “Từ thực tiễn, vi phạm từ các cơ quan đồng nghiệp, trang thông tin điện tử, những trang web 3 không, tài khoản mạng xã hội. Tổng Biên tập báo Pháp Luật TP Hồ Chí Minh đã thành lập tổ bản quyền, có trách nhiệm rà soát phát hiện kịp thời các xâm phạm, lập danh sách các đơn vị xâm phạm... báo về tổ kỹ thuật, xác định địa chỉ trang web, địa chỉ đơn vị xâm phạm.
Sau đó, sử dụng biện pháp linh hoạt, gọi điện... yêu cầu gỡ, gửi công văn yêu cầu chấm dứt sử dụng, yêu cầu trả tiền, gửi công văn đến cơ quan chức năng đề nghị xử lý, nếu nghiêm trọng tính đến khởi kiện ra toà, đưa lên mặt báo... mục đích cuối cùng bảo vệ lợi ích của báo. Sau 4 tháng có hiệu quả, chấm dứt hoạt động xâm phạm tác quyền. Tuy nhiên đối với những trang web 3 không, không rõ nguồn gốc, cơ quan chủ quản, không có giấy phép thì chúng tôi bó tay, dạng này nhan nhản trên mạng”.
Ông Lê Xuân Trung chia sẻ về quy trình xử lý của báo Tuổi Trẻ: “Khi phát hiện lần đầu, chúng tôi nhắc nhở, yêu cầu gỡ các thông tin vi phạm. Không thể chấp nhận tình trạng chờ báo bày cỗ rồi báo khác chỉ việc mang cỗ về nhà mình đãi khách. Nếu yêu cầu gỡ bài đơn vị xâm phạm không thực hiện, bước tiếp theo chúng tôi phát công văn cảnh báo, nếu tiếp tục phớt lờ chúng tôi làm công văn kiến nghị cơ quan quản lý Nhà nước giải quyết”.
Giải pháp nào cho vấn đề bản quyền các tác phẩm báo chí?
Sáng lập viên trang thông tin điện tử VNBiz Lê Hồng Kỹ cho biết, bản thân doanh nghiệp của anh là công ty khởi nghiệp, mảng thông tin tổng hợp là một phần trong công việc làm ăn của doanh nghiệp.
Ông Lê Hồng Kỹ bộc bạch: “Bản thân doanh nghiệp có vi phạm bản quyền nhưng chưa đối mặt vụ kiện nào nhưng từ đầu 2020, nhận thấy rằng mô hình kinh doanh không thể dựa trên sự vi phạm nên đã chấm dứt sự xâm phạm. Chúng tôi hợp tác mua bản quyền thông tin trong nước và quốc tế phù hợp nhu cầu của chúng tôi”.
Ông Lê Hồng Kỹ cũng dẫn lại một số liệu về doanh số quảng cáo hàng năm ở Việt Nam khoảng 6.000 tỷ đồng, trong đó 2 nền tảng Facebook và Google hưởng 80%. Dựa trên các nền tảng công nghệ, nhiều chủ thể khai thác, sử dụng thông tin trên báo chí chính thống để kiếm tiền và tình trạng này hết sức phổ biến. Bản thân VNBiz cũng là nạn nhân.
Ông Lê Hồng Kỹ đề xuất, muốn chống lại nạn xâm phạm bản quyền cần phải có một tổ chức chuyên nghiệp như cách một số hội ngành nghề đã làm. Tổ chức bảo vệ tác quyền các tác phẩm báo chí có trách nhiệm thay mặt cơ quan báo chí, tác giả để làm việc với bên xâm phạm và xử lý các vấn đề phát sinh.
Đại diện một số cơ quan báo chí, cơ quan quản lý cũng có những đề xuất tương tự và nhận thức rõ về việc cần thiết thành lập một liên minh để bảo vệ tác quyền các tác phẩm báo chí.
