Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 21/3 cho biết, đã đến lúc công nhận chủ quyền của Israel đối với Cao nguyên Golan mà quốc gia Hồi giáo chiếm giữ từ Syria. Tuyên bố này được xem là đã đánh dấu sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách của Washington và phần nào thể hiện sự ủng hộ với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu giữa chiến dịch tái tranh cử của ông này.
Cao nguyên Golan là khu vực tranh chấp đã bị Israel chiếm giữ trong cuộc chiến Trung Đông năm 1967 và chính thức được sáp nhập vào 14 năm sau đó trong một động thái không được quốc tế công nhận. Ông Netanyahu trước nay luôn kêu gọi đồng minh Mỹ công nhận chủ quyền của mình tại khu vực gây tranh cãi này ngay từ cuộc gặp đầu tiên với ông Trump tại Nhà Trắng hồi tháng 2/2017.
Tuyên bố của Tổng thống Trump được đưa ra vào thời điểm này dường như không phải là một sự tình cờ, khi Thủ tướng Israel Netanyahu đang hướng tới cuộc đua tranh cử đầy khó khăn vào ngày 9/4 tới, đồng thời vướng phải loạt cáo buộc tham nhũng. Ông Netanyahu dự kiến sẽ đến Washington vào tuần tới để gặp ông chủ Nhà Trắng, trong khi văn phòng Thủ tướng Israel đã gửi thông điệp cảm ơn tới Tổng thống Trump khi nhấn mạnh tuyên bố của ông đã "làm nên lịch sử".
Đáng nói, chính ông Trump hồi năm ngoái cũng đã thể hiện sự thiên vị rõ nét với đồng minh Trung Đông khi đưa ra tuyên bố "chấn động" công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, bất chấp phản ứng của người Palestine và cộng đồng quốc tế.
Bộ Ngoại giao Nga hôm nay (22/3) tuyên bố rằng sự thay đổi trạng thái của Cao nguyên Golan sẽ là vi phạm trực tiếp các quyết định của Liên Hợp quốc (LHQ), trong khi Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu cho biết trên Twitter cá nhân rằng Ankara ủng hộ tính toàn vẹn lãnh thổ của Syria. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Iran trong một tuyên bố mới nhất đã nhấn mạnhằng sự công nhận "bất hợp pháp và không thể chấp nhận" này của Washington sẽ không làm thay đổi "thực tế rằng Cao nguyên Golan thuộc về Syria".
Trái với phản ứng mạnh mẽ của các nước, LHQ tỏ ra khá "yên lặng" khi phát ngôn viên của Tổng thư ký Antonio Guterres từ chối bình luận khi được hỏi về tuyên bố mới của Tổng thống Trump.
Reuters dẫn lời Richard Haass - cựu quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao, đồng thời là Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại - nhận định rằng quyết định của Washington đã vi phạm Nghị quyết 242 của Hội đồng Bảo an LHQ, được thông qua sau chiến tranh năm 1967, có nội dung kêu gọi Israel rút quân đội khỏi các lãnh thổ bị chiếm đóng và bảo đảm quyền của các quốc gia trong khu vực được sống yên ổn trong biên giới an toàn và đã được công nhận.
"Động thái gây tranh cãi này của ông Trump không nhằm lợi ích lâu dài của Mỹ hay Israel, mà là đang trao một món quà chính trị khác cho Thủ tướng Netanyahu với hy vọng tăng cơ hội tái đắc cử vào tháng tới", Chủ tịch J Streest Jeremy Ben-Ami đánh giá.
Bên cạnh đó, tuyên bố này của ông Trump có thể sẽ làm phức tạp kế hoạch hòa bình Trung Đông mà Nhà Trắng đã hứa hẹn - hiện đã bị trì hoãn công bố cho đến sau cuộc bầu cử tại Israel. Kế hoạch này vốn đã thu hút sự hoài nghi khi được cho là khó có thể đưa người Israel và Palestine lên bàn đàm phán, cũng như không thể giúp Israel đến gần hơn với các nước láng giềng trong Liên minh Ả Rập của Mỹ.
