Phải “nhốt” được quyền lực của người đứng đầu Vân Đồn, Phú Quốc

Dự thảo Luật vừa được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại phiên họp sáng nay (11/9) quy định các cơ chế, chính sách ưu đãi áp dụng chung đối với 3 đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt (HCKTĐB) Vân Đồn (Quảng Ninh), Bắc Vân Phong (Khánh Hòa), Phú Quốc (Kiên Giang) và có tính đến đặc thù của từng đơn vị.

Vấn đề lớn nhận được nhiều ý kiến tập trung thảo luận là mô hình tổ chức chính quyền địa phương liên quan đến việc có hay không HĐND và UBND.

Dự thảo Luật đề xuất xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương đơn vị HCKTĐB theo hướng không tổ chức cấp chính quyền địa phương (không tổ chức HĐND và UBND). Tại các đơn vị này, chính quyền địa phương là Trưởng Đơn vị HCKTĐB, là người có thẩm quyền quyết định và tổ chức thực hiện toàn bộ các hoạt động hành chính, kinh tế - xã hội trên địa bàn đơn vị HCKTĐB.

Trưởng Đơn vị HCKTĐB, các cơ quan khác của Nhà nước ở đơn vị HCKTĐB chịu sự giám sát của Đoàn ĐBQH tỉnh và của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND và đại biểu HĐND tỉnh về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao tại đơn vị HCKTĐB.

Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trong quá trình thẩm tra sơ bộ, có ý kiến đồng tình với quy định như dự thảo, tuy nhiên, có nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc thêm về tính hợp hiến. Hơn nữa, việc tập trung nhiều quyền lực cho chức danh Trưởng Đơn vị HCKTĐB nhưng không có cơ chế giám sát quyền lực ngang cấp, tại chỗ mà thực hiện giám sát từ trên xuống sẽ không tránh khỏi hình thức, dễ dẫn tới tình trạng lạm quyền, mất dân chủ.

“Hơn nữa, nếu dự thảo Luật chỉ quy định vượt trội về giao thẩm quyền mà không vượt trội về cơ chế giám sát, không làm rõ được phương thức thực thi quyền lực của người giữ chức danh này là không bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả, cũng như chưa thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và quy định của Hiến pháp về kiểm soát quyền lực“ - báo cáo thẩm tra sơ bộ nêu rõ.

Cho ý kiến vào dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh Võ Trọng Việt nêu quan điểm đồng tình với phương án của Chính phủ là nên trao quyền cho Trưởng Đơn vị nhưng quy định rõ người này được làm gì, không được làm gì, trách nhiệm ra sao.

Nhấn mạnh bộ máy đầy đủ mà không cải tiến, cải tổ thì lại quay về như cũ, không có gì là “đặc biệt”, vị đại biểu Quốc hội này lưu ý luật quy định phải tránh “cha chung không ai khóc” hay trách nhiệm người đứng đầu không rõ, giám sát yếu dẫn đến “một mình che cả bầu trời”. Cùng với đó là loại bỏ sự bình quân chủ nghĩa, dốt như giỏi, thậm chí có nơi dốt lộng hành.

“Tránh trước nói thì hay nhưng cũng là cơ chế, bộ máy, lề lối, phương pháp, con người ấy thì làm sao thay đổi. Thay vỏ phải thay ruột thì mới được” - ông Võ Trọng Việt nêu quan điểm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển “có cảm giác” các chính sách về kinh tế được quy định còn theo cách cũ nên nhấn mạnh phải cải cách cơ chế thủ tục hành chính, làm sao giảm được chi phí nhà đầu tư bỏ ra mà người ta gọi là “tiêu phí”, “lãng phí”, “khoản chi phi truyền thống”.

Cùng với đó là bộ máy phải vô cùng gọn nhẹ. Một người có thể được trao quyền rất lớn nhưng việc kiểm soát quyền lực cũng phải đặc biệt để anh hành động vì lợi ích quốc gia chứ không lồng lợi ích cá nhân. Như Tổng Bí thư nói là “nhốt” quyền lực trong lồng luật pháp.

“Cá nhân tôi thấy nếu trực thuộc cấp tỉnh thì lại khu kinh tế như ngày xưa thôi. Theo tôi nên trực thuộc Trung ương” - Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu ý kiến.

Cũng bày tỏ đồng tình với phương án Chính phủ trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nói: “Phải đột phá, cơ chế phải thoáng, còn tổ chức như những nơi khác thì cuối cùng cơ chế vẫn thế, lại khó! Quan trọng là đảm bảo nguyên tắc không trái Hiến pháp, linh hoạt gắn với chức năng và đảm bảo giám sát”.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, quy định trong luật này phải có tính đột phá, vượt trội thì mới “đặc biệt”, mới tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, bộ máy đủ quyền lực để thực hiện nhiệm vụ.

“Quy định của luật này có thể khác, trái luật khác nhưng không thể trái Hiến pháp và phải cụ thể hoá, quán triệt chủ trương của Đảng về vấn đề này” - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh và đề nghị tiếp tục lấy ý, nghiên cứu quy định liên quan mô hình tổ chức chính quyền. Nếu cần có thể sửa luật Tổ chức chính quyền địa phương để tạo sự đột phá trong luật đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.