Trình bày Tờ trình Dự Luật, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà cho biết, Luật Bảo vệ môi trường hiện hành đã từng bước đưa phương thức quản lý, giải quyết các vấn đề về môi trường từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, kiểm soát các dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường để đóng góp cho tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững. Tuy nhiên, những vấn đề và thách thức mới phát sinh từ thực tiễn cuộc sống, được nghị trường và các đại biểu Quốc hội quan tâm, phản ánh, trao đổi và thảo luận đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà nêu rõ, Luật hiện hành chưa tiếp cận và cập nhật với những thay đổi nhanh của cơ chế thị trường; một số quy định mới chỉ ở mức khung, chưa bảo đảm các yếu tố thực thi. Quản lý môi trường mới chỉ tập trung đề cao vai trò, trách nhiệm của Nhà nước, chưa làm rõ vai trò của người dân, doanh nghiệp, sự tham gia của tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và cộng đồng trong BVMT, chưa huy động hiệu quả nguồn lực của xã hội cho BVMT trong khi nguồn lực của Nhà nước chưa đáp ứng được yêu cầu. Cách thức quản lý còn mang nặng tính mệnh lệnh hành chính, chủ yếu dựa vào quy trình, thủ tục, chưa dựa vào kết quả, mục tiêu cuối cùng. Bên cạnh đó, nhiều nội dung về BVMT đang được quy định phân tán tại các luật khác nhau, chưa hướng đến mục tiêu tổng thể, chưa quán triệt chủ trương BVMT là một trong ba trụ cột của phát triển bền vững.
Trong khi đó, môi trường nước ta đang diễn biến ngày càng phức tạp; chất lượng môi trường tại một số nơi đã vượt ngưỡng cho phép, không còn khả năng tiếp nhận chất thải. Đã xuất hiện những sự cố môi trường lớn, đặc biệt là sự cố môi trường do Formosa gây ra, đòi hỏi phải nhanh chóng thay đổi phương thức quản lý, kiểm soát về môi trường đối với các dự án đầu tư lớn, phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao. Cùng với, sự bùng phát dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch COVID-19 hiện nay đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về vấn đề BVMT.
Bên cạnh đó, nhiều quan điểm, chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước về phát triển bền vững, BVMT đã được ban hành cùng với nhiều cam kết quốc tế có liên quan đến môi trường đã được Việt Nam tham gia, cần sớm được thể chế hóa để triển khai thực hiện.
Bộ trưởng Bộ TN&MT nhấn mạnh, những vấn đề nêu trên cho thấy đã đến lúc cần hoàn thiện đạo luật về BVMT một cách tổng thể, toàn diện, đồng bộ và thống nhất, bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả trong triển khai thực hiện.
Bộ trưởng cũng nêu rõ quan điểm chỉ đạo xuyên suốt trong xây dựng Dự Luật này là phải lấy bảo vệ sức khoẻ Nhân dân làm mục tiêu hàng đầu, bảo đảm mọi người dân đều có quyền được sống trong môi trường trong lành.
Dự thảo Luật gồm 16 chương, 192 điều, cụ thể hóa 13 nhóm chính sách đã được đánh giá tác động gồm các nhóm chính sách về quản lý chất lượng môi trường; chính sách về quản lý cảnh quan thiên nhiên; chính sách về tiêu chí sàng lọc dự án đầu tư; chính sách về đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường; chính sách về giấy phép môi trường (GPMT)….
Trong đó, mục tiêu đầu tiên, xuyên suốt của công tác BVMT là bảo vệ chất lượng các thành phần môi trường, trong đó bổ sung cảnh quan thiên nhiên là thành phần môi trường cần bảo vệ. Dự Luật đã sửa đổi, bổ sung và cụ thể hóa các cơ chế, chính sách nhằm cải thiện và bảo vệ chất lượng môi trường đất, nước, không khí, kiểm soát ô nhiễm xuyên biên giới; bổ sung quy định về sức khỏe môi trường nhằm kiểm soát, phòng ngừa tác hại của các yếu tố môi trường đến sức khỏe con người.
