Vườn chim Chà Là được hình thành trong điều kiện tự nhiên nhưng do thiếu sự quan tâm đúng mức, ảnh hưởng bởi yếu tố thiên nhiên, tác động của con người. Do vậy, chim chóc tại đây lần lượt bỏ đi nơi khác, khu vườn trở nên hoang hoá hàng chục năm nay.
Vừa qua, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Huỳnh Quốc Việt đã có công văn về quản lý, khai thác sử dụng khu đất vườn chim Chà Là (ấp Tân Phong, xã Đông Hưng, huyện Cái Nước).
Theo đó, Chủ tịch tỉnh giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp các sở, ngành, các đơn vị có liên quan rà soát, báo cáo bổ sung, làm rõ thêm một số nội dung như: việc thống kê, kiểm kê đất đai, rừng, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, sử dụng rừng…
Việc thực hiện hồ sơ, thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất, sử dụng rừng (trong đó, có việc xây dựng trụ sở UBND xã Đông Hưng); việc chấm dứt thực hiện dự án đầu tư khu bảo tồn thiên nhiên vườn chim Chà Là; hiện trạng sử dụng, quy hoạch ngành, lĩnh vực, địa phương;...
Theo báo cáo của UBND huyện Cái Nước, khu đất vườn chim do ông Cao Triều Phát (1889 - 1956) quê tỉnh Bạc Liêu, nguyên cố vấn Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ bàn giao đất cho Nhà nước (hiến đất) vào năm 1954.
Đến năm 2005 chia tách xã Đông Thới (huyện Cái Nước), khu đất vườn chim được giao cho xã Đông Hưng quản lý cho đến nay (chưa được cấp thẩm quyền giao đất để quản lý, sử dụng theo quy định).
Theo bản đồ địa chính thành lập năm 2017, khu đất có diện tích 153.837,2m2, loại đất là rừng phòng hộ. Ở đây, dấu vết bàn tay con người chỉ là con đường bê tông bao quanh khu vườn, còn những thứ giữ “vai trò thống trị” nơi đây là cây Chà Là.
Vườn chim được hình thành trong điều kiện tự nhiên từ thời Pháp thuộc. Tháng 8/1986, cùng với vườn chim Bạc Liêu, vườn chim Đầm Dơi…, vườn chim Chà Là được ghi trong danh sách các khu rừng đặc dụng theo quyết định số 194/CT của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ). Năm 1999, tỉnh Cà Mau phê duyệt dự án đầu tư Khu bảo tồn thiên nhiên vườn chim Chà Là. Tuy nhiên do công tác đầu tư, quản lý chưa tốt cùng với sự tác động của điều kiện tự nhiên và xã hội nên trong thời gian dài khu vườn chim này chưa mang lại hiệu quả như mong muốn.
Quan sát thực tế của phóng viên, vườn chim hiện còn rất ít chim cò trú ngụ. Thỉnh thoảng, mới có vài con vỗ cánh bay khi có hơi người. “Chim chóc ở đây trời chập tối mới về nhưng ít. Vườn chim có hơn 50 chủng loại thực vật, trong đó đặc trưng nhất là cây Chà Là, gừa, sộp,…" - ông Huỳnh Hạnh Phúc ngụ ấp Tân Phong, xã Đông Hưng, huyện Cái Nước cho biết.
Theo ông Phúc, người dân nơi đây đều biết câu chuyện có từ thời Pháp, khi đó máy bay ném bom trúng ngay căn nhà chứa lúa của ông Cao Triều Phát, tạo ra một hố bom sâu và rộng khoảng 500m2, trở thành nơi tích trữ nước ngọt và nguồn thủy sản phong phú của vùng. Cá lóc thời đó bắt cả trăm ký mỗi năm, còn rắn, chồn, trăn,.. nhiều vô số kể.
Ông Trần Ngọc Đảm, Chủ tịch UBND xã Đông Hưng, huyện Cái Nước cho biết, vườn chim Chà Là có loại cây Chà Là có nguồn gen rất quý hiếm, chưa được khai thác có hiệu quả. Chính quyền địa phương mong muốn các cấp thẩm quyền có kế hoạch sử dụng phần đất vườn chim thành điểm tham quan, du lịch sinh thái lý tưởng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Theo đề xuất của Sở Tài nguyên & Môi trường tỉnh Cà Mau, Vườn Chim Chà Là cần được bổ sung hoàn thiện doanh mục để kêu gọi đầu tư vào năm 2024 của huyện Cái Nước.
