Việt Nam nằm trong top 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới, với trên 15 triệu người hút và 33 triệu người bị ảnh hưởng bởi khói thuốc. Mỗi năm có khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Dự báo đến năm 2030, con số này có thể tăng lên tới 70.000 người/năm.
Ở các nước trên thế giới, quy định không hút thuốc lá nơi công cộng được thực hiện rất nghiêm túc. Tại Singapore, nếu hút thuốc lá ở nơi công cộng sẽ bị phạt từ 200 đến 1.000 đô la Sing, ở Đức là 1.000 euro, có bang lên tới 5.000 euro. Còn ở Việt Nam, dù đã có các mức xử phạt khác nhau, nhưng gần như mọi người đều thả ga hút thuốc mà không bị ai xử phạt.
Ngành chức năng cho rằng, việc xử phạt hiện đang vướng đủ thứ, chẳng ai chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát, chẳng có lực lượng phạt và gần như không ai quan tâm đến việc này. Có chăng, chỉ ở các đơn vị như trường học, bệnh viện hay các nhà hàng không khói thuốc thực hiện khá nghiêm. Còn các điểm công cộng khác như công viên, nhà ga, bến xe, bến tàu, các điểm vui chơi giải trí, dù nhiều nơi có biển cấm nhưng người dân vẫn vô tư nhả khói.
Quả thực, cuộc chiến phòng chống thuốc lá vẫn còn gặp nhiều khó khăn bởi lợi nhuận từ sản xuất và buôn bán thuốc lá rất cao. Thuế thuốc lá tại Việt Nam thấp gần nhất so với các nước trong khu vực (chỉ cao hơn Campuchia). Hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của Việt Nam là 65%, nếu tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 41,6%.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, nếu tăng thuế thuốc lá sẽ giảm tỷ lệ hút, giảm tử vong do hút thuốc. Thuế thuốc lá tăng gấp đôi, giá thuốc sẽ tăng gấp 3, khả năng tiếp cận thuốc của người dân cũng sẽ giảm đi. Trong khi đó, thuốc lá đang được bày bán tràn lan, mọi nơi và bất cứ ai cũng có thể dễ dàng tiếp cận, mua được thuốc lá, kể cả ở trẻ em. Sự tiếp cận quá dễ dàng với thuốc lá cũng gây ra những khó khăn, cản trở nỗ lực trong việc cai nghiện thuốc lá, giảm tỷ lệ hút thuốc tại nước ta.
Một thực trạng đáng lo ngại, khi trên thị trường Việt Nam xuất hiện một số sản phẩm mới “biến tướng” của thuốc lá, như shisha, Vape, thuốc lá điện tử. Thậm chí, chúng còn được quảng bá mạnh mẽ trên nhiều trang mạng internet về tác dụng dùng các sản phẩm này giúp cai nghiện thuốc lá truyền thống.
Đáng sợ hơn, mới đây, Viện Khoa học hình sự Bộ Công an phát hiện một loại ma túy rất mới được tẩm ướp vào thuốc lá và dung dịch thuốc lá điện tử. Đây là một loại ma túy tổng hợp mới không thể phân biệt bằng mắt thường mà chỉ có thể tìm ra bằng quá trình giám định. Loại ma túy này chứa đến 9 chất gây ảo giác cực mạnh cho người sử dụng nhưng lại không nằm trong danh mục các chất cấm ở nước ta hiện nay.
Những khó khăn này tiếp tục đặt ra nhiều nhiệm vụ nặng nề cho công tác phòng chống tác hại của thuốc lá trong thời gian tới. Nếu không có biện pháp mạnh mẽ, kiên quyết hơn thì vấn nạn thuốc lá, thuốc lá điện tử vẫn là mối đe dọa lớn đến sức khỏe cộng đồng.
