Có thể thực hiện từ năm 2018
Mục tiêu là giảm gánh nặng kiến thức, vậy chương trình giáo dục phổ thông mới hướng HS tới điều gì, thưa ông?
- Chương trình GDPTTT nhằm cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh (HS) hình thành và phát triển những phẩm chất, năng lực đáp ứng nhu cầu hoàn thiện nhân cách của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới. Theo đó, chương trình giáo dục tiểu học giúp HS hình thành, phát triển những yếu tố căn bản, đặt nền móng cho sự phát triển hài hòa về thể chất, tinh thần, phẩm chất và năng lực; Định hướng chính là giáo dục về giá trị gia đình, quê hương, cộng đồng và những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập, sinh hoạt. Chương trình giáo dục THCS giúp HS phát triển các phẩm chất, năng lực đã hình thành và phát triển ở cấp tiểu học; Tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội; Hình thành phương pháp học tập, hoàn chỉnh tri thức và kỹ năng nền tảng để tiếp tục học lên THPT, học nghề hoặc bước vào cuộc sống lao động. Chương trình giáo dục THPT giúp HS tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực của người lao động, nhân cách công dân, ý thức về quyền và nghĩa vụ đối với Tổ quốc; Khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời.
Theo dự tính của ông, Chương trình mới có kịp thực hiện từ năm 2018 như dự kiến?
- Chúng tôi khẳng định có thể thực hiện được. Chúng tôi đang phấn đấu để đến tháng 9/2017, chương trình có thể được phê duyệt. Lúc đó, bộ sách giáo khoa mà Quốc hội giao cho Bộ GD&ĐT đứng ra tổ chức biên soạn làm nòng cốt chắc chắn sẽ kịp, nhưng chúng ta cần phải tạo điều kiện cho các bên liên quan có thời gian chuẩn bị. Tuy nhiên, yêu cầu bảo đảm chất lượng vẫn phải được đặt lên hàng đầu. Nếu chương trình, SGK bảo đảm chất lượng; đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục cấp cơ sở được chuẩn bị tốt; cơ sở vật chất của các trường đáp ứng được yêu cầu, ít nhất là đối với lớp 1 thì công việc sẽ được triển khai. Nhưng nếu không bảo đảm chắc những điều kiện tối thiểu nói trên thì phải báo cáo Chính phủ, Quốc hội quyết định.
Nếu áp dụng từ năm học 2018 - 2019 thì chương trình sẽ được triển khai theo hình thức nào, thưa ông?
- Chương trình sẽ được áp dụng theo hình thức cuốn chiếu. Giống như xây dựng một ngôi nhà 12 tầng, chúng ta không thể làm một lúc 12 tầng mà chỉ có thể xây dựng cái khung, đó là chương trình và phải đi từ tầng 1. Chương trình sẽ bắt đầu từ các lớp đầu cấp, có thể là lớp 1, lớp 6, lớp 10 hoặc từ lớp 6, lớp 10. Chúng ta không thể làm theo hình thức khác được.
Nhiều đổi mới từ thực tiễn
Xin ông cho biết cụ thể hơn về những điểm khác hoặc mới của chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) so với chương trình hiện hành?
- Chương trình giáo dục phổ thông mới có 3 điểm mới cơ bản so với chương trình hiện hành. Thứ nhất, phương pháp xây dựng chương trình, chúng tôi áp dụng các phương pháp “Sơ đồ ngược” và “Đánh giá tác động của chính sách”. Thứ hai, chương trình đã xác định 6 phẩm chất chủ yếu và 10 năng lực cốt lõi cần hình thành, phát triển cho HS. Đó là mục tiêu cụ thể của chương trình, đồng thời cũng là “chân dung” người HS mới. Thứ ba, chương trình được xây dựng lần này có sự phân biệt rõ giữa giai đoạn giáo dục cơ bản và giáo dục định hướng nghề nghiệp. Theo quy định từ Nghị quyết của Quốc hội, chương trình mới chủ trương thực hiện giáo dục toàn diện, tích hợp ở các cấp tiểu học và THCS, thực hiện giáo dục phân hóa và tự chọn ở cấp THPT.
Sự phân hóa ở cấp THPT được thực hiện thế nào và tính liên thông giữa cấp học này với các cấp học dưới thể hiện ra sao?
- Ở THPT, chương trình mới xác định lớp 10 là lớp dự hướng nghề nghiệp với các môn học phân hóa (môn Khoa học tự nhiên ở THCS tách thành các môn Vật lý, Hóa học, Sinh học; môn Lịch sử và Địa lý ở THCS tách thành các môn Lịch sử, Địa lý,…). Nội dung các môn học này giúp HS có cái nhìn tổng quát về lĩnh vực khoa học tương ứng với mỗi môn học, vai trò và ứng dụng của mỗi ngành khoa học trong đời sống thực tế, những ngành nghề có liên quan, tạo điều kiện để HS nhận thức rõ hơn năng lực, sở trường của bản thân, từ đó giúp HS lựa chọn các môn học ở lớp 11 và lớp 12 một cách phù hợp. Ở các lớp 11, 12, ngoài một số môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc (Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo), HS chỉ cần chọn 3 trong số 12 môn còn lại phù hợp với định hướng nghề nghiệp.
Để việc bảo đảm sự liên thông giữa các cấp học và giai đoạn giáo dục, trong suốt quá trình xây dựng chương trình, chúng tôi đã có hàng loạt các buổi tham vấn ý kiến của các chuyên gia và đơn vị liên quan. Riêng về tính liên thông giữa các cấp học phổ thông thì đó là vấn đề mà các chuyên gia trong Ban Phát triển Chương trình giáo dục phổ thông có trách nhiệm bảo đảm. Ở giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, HS vẫn học theo những mạch nội dung được xác định từ giai đoạn giáo dục cơ bản, nhưng học sâu hơn, có tính hướng nghiệp hơn.
Việc quy định các môn học bắt buộc ở THPT liệu có "quá tải", thưa ông?
- Giảm tối đa môn học bắt buộc là việc chúng tôi cố gắng thực hiện. Ở bậc THPT bảo đảm cho HS tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị học có chất lượng sau THPT, nên phải cố gắng tạo điều kiện để HS tập trung vào những môn giúp định hướng nghề nghiệp, phù hợp với định hướng nghề nghiệp của các em. Lớp 11, 12 có 6 môn học bắt buộc là Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo, không phải là nhiều. Trong đó, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo có ít tiết, chủ yếu là thực hành, không gây nặng nề quá tải.
Có nhiều môn học mới như trải nghiệm sáng tạo, khoa học tự nhiên.., liệu đội ngũ giáo viên có đáp ứng được việc giảng dạy?
- Trước mắt, giáo viên của môn nào vẫn dạy những nội dung của môn đó, còn những giáo viên đã được bồi dưỡng, tập huấn tốt có thể đảm nhiệm toàn bộ môn tích hợp và đảm nhiệm những chuyên đề tích hợp. Bộ GD&ĐT cũng đã chỉ đạo đổi mới chương trình đào tạo các trường sư phạm; có Chương trình phát triển các trường sư phạm để nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông (Chương trình ETEP). Ở một số nước, khi đào tạo giáo viên người ta đào tạo nhiều môn, không đào tạo đơn môn. Chúng ta có thể theo hình thức đào tạo nhiều môn như vậy; cũng có thể theo hình thức chia ra các học phần, mô đun, giáo viên nào học hết các học phần sẽ thực hiện dạy tích hợp.
Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được chuẩn bị ra sao để đáp ứng với yêu cầu của chương trình mới? Bộ GD&ĐT có kế hoạch khảo sát các thiết bị trong các trường phổ thông hiện nay không?
- Thực tế, điều đáng lo ngại nhất của chúng tôi hiện nay là cơ sở vật chất chưa đáp ứng được chương trình mới. Do đó, chúng tôi mong rằng, Chính phủ tạo điều kiện về cơ sở vật chất để đội ngũ giáo viên có thể triển khai tốt chương trình. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học là vấn đề lớn. Chương trình này vừa là văn bản quy định, cũng là cam kết của Nhà nước về chất lượng giáo dục phổ thông. Nhà nước ở đây không chỉ là Bộ GD&ĐT mà còn là Chính phủ, Quốc hội, chính quyền các địa phương.
Để quyết định cải thiện điều kiện học tập, cơ sở vật chất các trường thì cấp ủy, chính quyền địa phương phải coi GD&ĐT là quốc sách hàng đầu và phải đầu tư. Chúng tôi cũng đã có kiến nghị với Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ, trong thời gian chuẩn bị chương trình mới, Bộ trưởng sẽ làm việc với từng địa phương để xem công việc chuẩn bị các địa phương như thế nào và thúc đẩy việc thực hiện. Riêng thiết bị có thể kế thừa được, nhưng phải khắc phục tình trạng thiết bị đắp chiếu, có thể do trang thiết bị không tốt, không chuẩn; do không có người sử dụng hoặc không quan tâm sử dụng. Việc khắc phục phải quan tâm hơn đến công tác quản lý. Hiện Bộ GD&ĐT đang rà soát danh sách thiết bị tối thiểu và chúng tôi được quyền tham gia bổ sung sửa đổi danh sách.
Xin cảm ơn ông!
Hiện, Bộ trưởng GD&ĐT đã giao Vụ Giáo dục Trung học chủ trì phối hợp cùng Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục và Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông xây dựng lộ trình đổi mới xét tốt nghiệp THPT khi chương trình mới bắt đầu được triển khai đến cấp THPT. Từ nay đến năm 2020, chúng ta ổn định hình thức thi THPT quốc gia. GS Nguyễn Minh Thuyết |
