Suy giảm diện tíchNgô là cây lương thực quan trọng thứ hai sau cây lúa ở Việt Nam. Song, từ nhiều năm nay, ngành nông nghiệp vẫn tồn tại mâu thuẫn lớn là XK gạo để có ngoại tệ nhập về hàng triệu tấn ngô. Thống kê của Bộ NN&PTNT cho thấy, khối lượng gạo XK năm 2016 đạt 4,88 triệu tấn với trị giá 2,2 tỷ USD. Thế nhưng lượng ngô NK lên tới 8,3 triệu tấn với trị giá 1,65 tỷ USD, tăng 9,5% về khối lượng so với năm 2015. Điều đáng nói là trong những năm qua, để giảm áp lực NK ngô, Chính phủ, Bộ NN&PTNT đã có nhiều chính sách hỗ trợ sản xuất ngô, song dường như hiệu quả mang lại vẫn chưa như mong muốn. Bằng chứng là diện tích trồng ngô vụ Đông trên đất 2 lúa ở các tỉnh phía Bắc đang có xu hướng giảm hàng chục ngàn héc ta trong nhiều năm trở lại đây.
Thống kê trong giai đoạn từ năm 2013 đến nay, diện tích ngô vụ Đông chỉ dao động ở con số 126.000 - 138.000ha, giảm mạnh ở khu vực Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ. Ở nhiều địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh, Nam Định, Bắc Ninh…, diện tích ngô chỉ chiếm khoảng 1 - 3% diện tích đất 2 lúa. Ông Lê Quốc Thanh - Giám đốc Trung tâm Chuyển giao công nghệ và khuyến nông (Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam) lý giải, nguyên nhân là do năng suất ngô vụ Đông vừa thấp (5 tấn/ha), lại thiếu ổn định, trong khi chi phí sản xuất lớn nên người nông dân không thực sự mặn mà.Bên cạnh đó, nhiều địa phương không chủ động bố trí sản xuất 2 vụ lúa Xuân và Mùa cũng gây khó khăn cho vụ ngô Đông. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng thủy lợi chưa đáp ứng yêu cầu và quy mô diện tích ở nhiều địa phương còn manh mún, ảnh hưởng đến việc xây dựng vùng sản xuất chuyên canh lớn. Đặc biệt, sản xuất ngô chưa được tổ chức theo chuỗi giá trị gắn với chế biến, tiêu thụ nên không có lợi thế cạnh tranh so với ngô NK và nhiều cây trồng khác.Xốc lại sản xuấtHiện nay, ngành chăn nuôi đang có sự phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng 5,4% trong năm 2016. Tổng đàn lợn cả nước đạt hơn 29 triệu con, đàn gia cầm trên 360 triệu con, đàn trâu bò 8 triệu con. Với số lượng đầu vật nuôi này, nhu cầu thức ăn chăn nuôi là rất lớn, đòi hỏi phải có sự chuyển dịch các vùng trồng nguyên liệu, nhất là cây ngô. Theo Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Ngô Đại Ngọc, nên tập trung vào các giống ngô phục vụ chăn nuôi vì thời gian thu hoạch ngắn. Đồng thời tổ chức lại sản xuất theo hướng khuyến khích tư nhân thuê ruộng đất của nông dân, hình thành các vùng chuyên canh từ 100ha trở lên. “Phải nâng cao năng suất ngô lên 55 - 60 tạ/ha mới hấp dẫn nông dân trồng được” - ông Ngọc chia sẻ.Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ NN&PTNT) Phạm Đồng Quảng nhấn mạnh, chủ trương tái cơ cấu ngành nông nghiệp của Bộ là tổ chức lại sản xuất gắn với áp dụng khoa học công nghệ. Trong đó, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp chứ không làm đơn lẻ, phát huy thế mạnh của cây ngô trên đất 2 lúa, nhất là trong vụ Đông. Đặc biệt, quan tâm đến phát triển các bộ giống ngô có năng suất cao và ứng dụng cơ giới hóa để giảm chi phí sản xuất.Đánh giá của Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam cũng cho thấy, việc xây dựng các giải pháp khoa học công nghệ tổng thể trồng ngô Đông trên đất 2 lúa cho năng suất, hiệu quả cao sẽ góp phần mở rộng diện tích, nâng cao sản lượng ngô của cả nước. Qua đó giảm dần áp lực NK ngô cho chế biến thức ăn chăn nuôi. Các giải pháp kỹ thuật được ưu tiên như sử dụng cây con bằng bầu cải tiến, làm đất tối thiểu và bố trí cơ cấu mùa vụ hợp lý. Đồng thời, tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với liên kết 4 nhà, trong đó DN là tác nhân chính dẫn dắt, điều phối cả chuỗi, hỗ trợ đầu vào và ký hợp đồng tiêu thụ đầu ra cho nông dân.
Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam vừa triển khai một số mô hình áp dụng khoa học công nghệ tổng hợp trong sản xuất ngô vụ Đông trên đất 2 lúa tại một số địa phương. Kết quả năng suất ngô đạt 6,5 tấn/ha, chi phí sản xuất giảm 15 - 25%. Bất cập của chúng ta là dù có giống tốt nhưng khâu tổ chức sản xuất rất kém. Viện Nghiên cứu ngô có giống cho năng suất 10 - 12 tấn/ha nhưng bình quân năng suất ngô cả nước chỉ khoảng hơn 4 tấn/ha.GS. Viện sĩ Trần Đình Long Chủ tịch Hiệp hội Giống cây trồng Việt Nam Trồng ngô theo mô hình liên kết 4 nhà tại huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai. |
