Những giấc ngủ chập chờn
Mấy hôm nay, vết thương vùng vai, đầu do bị nhà sập gây nên lại trở đau, anh Nguyễn Sửu lại phải ra Đà Nẵng tái khám. Anh Sửu là người quê ở xã Bình Trung, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Nhưng rồi vì mưu sinh, anh bôn ba đi mua bán cá, mắm chở lên vùng giáp ranh giữa xã Ngọc Tem, huyện Kon Plông (Kon Tum) và xã Sơn Long, Sơn Tây để bán.
Nhiều năm sau, anh Sửu mua được mảnh đất nhỏ, dựng căn nhà ở xóm Huy Duỗi ở cùng với bà con Cadong nơi này với hy vọng kiếm được vài đồng nuôi con ăn học. Rồi núi lở, mọi thứ bỗng chốc vỡ tan.
"Căn nhà bây giờ vùi trong đất đá, nhưng thôi, sống là mừng rồi! Chính quyền bố trí cho ở tại Trường mầm non cũ không sử dụng. Giờ mỗi lần đêm nằm nghe núi nổ là giật thót cả mình. Sợ lắm…!". Anh Sửu nhìn lên ngọn núi, ánh mắt vẫn còn trĩu nặng hoang mang.
Anh Sửu chia sẻ, ngọn núi Ngọc Prây mùa này đã sạt lở nhiều lần. Căn nhà anh bị vùi lấp trước ngày núi này biến thành sông. “Lúc đó khoảng 5 giờ sáng. Trước khi sạt lở, núi lại nổ một tiếng lớn rồi đất đá mới vùi xuống. Đang nằm trên giường thì bị bùn đỏ ập vào, lôi cả người lẫn giường đi. Căn nhà lúc này cũng sập xuống, cây đè lên, nhưng may là 4 cây cột nhà không ngã. Tui loay hoay bới đất bùn chui ra ngoài. Sau đó được đưa đi cấp cứu”, anh nhớ lại.
Chiều bên dòng lũ bùn, anh Đinh Văn Vế (34 tuổi, xóm Huy Duỗi) đang cố gắng băng qua cây cầu bắc tạm để đi về phía trụ sở UBND xã Sơn Long. Chỉ tay về hướng sườn núi Ngọc Prây cũ, anh bảo nhà mình ở đó, đã hư hỏng do sạt núi rồi. Đêm trước khi lở núi, nhà anh Vế có 5 người gồm mẹ già, vợ và các con đã dời đi sang nhà người quen ở tạm. Tiếc chiếc xe máy, Vế quay lại nhà cũ mang đi, khi để bên cầu tạm bằng nứa thì bị đất lở, xe sụp xuống nước bị cuốn trôi đi luôn.
45 ngày ở tạm nhà người ta, cách đây ít lâu, dân làng đã dựng cho nhà anh Vế căn chòi nhỏ, chỉ đủ một cái giường, bếp và cái bàn ghép cây nứa cho con viết chữ.
Những năm trước, cứ đến mùa hái cà phê, anh Vế lại đi lên Kon Tum, Gia Lai, Đắc Lắc làm thuê. Tuy nhọc nhằn nhưng mỗi ngày kiếm vài ba trăm ngàn. Hết mùa lại mang tiền về quê chi tiêu cho con học, mua sắm tết, còn dư một ít để dành, phòng khi ốm đau. Còn năm nay, ở trong căn nhà tạm bợ, anh Vế trăn trở với nhiều nỗi lo. Bởi sau đêm núi lở, không ít đêm, người thanh niên Cadong vẫn còn nghe tiếng nổ lép bép vọng ra từ núi. Nỗi sợ hãi trong lòng lại dâng lên…
“Giờ không có tiền để làm lại nhà. Năm nay bán rẫy mì được 12 triệu đồng, còn lại đi làm thuê kiếm hơn 100.000 đồng/ngày, mỗi tháng làm được 10 ngày, lấy tiền đâu để làm nhà. Có rẫy keo 4ha trồng được 5 năm, bão cũng làm ngã hết…". Vế bỏ lửng câu, ngoái đầu về phía làng cũ, ánh mắt đầy mông lung.
Sau vụ sạt núi, thì tiếng nổ vẫn xảy ra nhiều lần trong núi, không chỉ xóm Huy Duỗi mà cả thôn Ra Pân và khu vực nhà ở của dân, trường học ở xung quanh trụ sở xã Sơn Long, ai cũng đều “xanh mặt” khi nghe núi nổ. Trong những giấc ngủ chập chờn, tiếng lép bép từ lòng núi vẫn vọng ra, đầy đe dọa.
Gian nan chuyện tái định cư
Xứ ngàn cau Sơn Tây (Quảng Ngãi) nhiều ngày qua vẫn còn chưa khỏi bàng hoàng sau cơn “địa chấn” mang tên núi lở. Chỉ sau một đêm, 2 ngôi làng có nguy cơ biến mất sau hàng trăm năm tồn tại. Nơi thì sau tiếng nổ giữa đêm, núi lở vệt sông bùn dài đuổi cả làng chạy thục mạng. Làng thì thác lũ cao hơn mái nhà, con suối hiền hòa trở thành dòng sông hung hãn.
Nhìn từ xa, núi Ngọc Prây, thôn Ra Pân, xã Sơn Long, huyện Sơn Tây (Quảng Ngãi) như con rắn lửa lở lói, ngoằn nghèo uốn lượn. Một tháng rưỡi qua, “con rắn lửa” vẫn mang dòng nước đỏ tươi trôi về nhập vào dòng sông Rin ra biển cả.
Ngọn núi Ngọc Prây không ai rõ có từ bao giờ, nhưng ai cũng biết dòng sông dài khoảng 700m này xuất hiện vào khoảng 1 giờ sáng ngày 11/11. Mưa hơn một tháng trời, cả ngọn núi đã no nước. Sau 3 tiếng nổ đinh tai, ngọn núi đổ ập xuống, phá vỡ và lôi tuột xuống lũ bùn mấy mươi mét đường bê tông của người dân xóm Huy Duỗi.
Quả núi Ngọc Prây giờ thành dòng sông, thôn Ra Pân và xóm Huy Duỗi dựa vào chân núi để sống cũng xem như xóa sổ. Đoạn đường bê tông bị phá hủy bây giờ trở thành vực sâu, người dân phải dùng cây nứa ghép lại như cầu khỉ để đi qua.
Ông Đỗ Thanh Vượt - Chủ tịch UBND xã Sơn Long cho biết: “Núi gây sạt lở núi làm lũ bùn tràn ra lấp đường và 3ha ruộng bậc thang của dân. Cả một vùng rộng lớn là một màu đỏ liên hoàn là do lũ bùn đỏ tuôn ra từ núi. Sau đêm nghe tiếng nổ và núi sập xuống, sáng hôm sau đội mưa ra xem, không ai tin chỉ sau một đêm núi biến thành sông”.
Theo ông Vượt, trên địa bàn xã xảy ra nhiều vụ sạt lở núi, gây ách tắc giao thông, nhưng chưa bao giờ có cảnh lũ bùn đỏ kinh hoàng như sáng hôm đó.
“Thật may là không có thiệt hại về người. Nếu ngày hôm trước không đưa dân đi trước thì thảm cảnh của 15 hộ với gần 100 khẩu ở đây còn đau đớn hơn ở Trà Leng”, ông rùng mình.
Sáng hôm vụ lở núi ấy, chính quyền xã Sơn Long cũng dời luôn tổng cộng 56 hộ dân cho đến tận hôm nay. Đến thời điểm này, 25/56 hộ ở xóm Huy Duỗi di dời sau sạt núi Ngọc Prây đã làm được nhà tạm để trú nắng trú mưa, còn lại ở xen ghép với dân trong thôn Ra Pân.
“Về lâu dài, phải tìm nơi tái định cư cho bà con, vì hiện nay nhiều hộ còn nhà không ai dám về xóm cũ. Tuy nhiên, với đồng bào Cadong, giờ để họ tự làm nhà là chuyện khó. Đồng bào ở đây không có thu nhập ổn định, quanh năm làm lúa rẫy, làm thuê và đi rừng hái lượm. Người Cadong hầu như chỉ đủ ăn”, Chủ tịch UBND xã Sơn Long trầm ngâm.
Theo chính quyền huyện Sơn Tây, việc tái định cư, làm nhà ở cho người Cadong gặp khá nhiều khó khăn. Với địa hình quá đồi dốc, nên việc tìm kiếm mặt bằng phù hợp không đơn giản. Ngoài ra, để san ủi làm hạ tầng mặt bằng tái định cư và hỗ trợ bà con dựng nhà cũng cần kinh phí rất lớn. Hiện tại, địa phương đang kêu gọi mọi nguồn lực để hỗ trợ cho người dân vùng núi lở.
