Giá xăng dầu chưa theo cơ chế thị trường

Vấn đề đặt ra là người tiêu dùng (NTD) vẫn phải chịu nhiều khoản thuế, phí, còn DN lại được giảm trong khi vẫn đang lãi lớn.

Tăng theo giá thế giới

Từ 17 giờ ngày 5/4, liên Bộ Công Thương - Tài chính cho phép DN kinh doanh xăng dầu điều chỉnh giá tăng thêm 518 đồng/lít RON 92, xăng E5 tăng 551 đồng/lít. Đồng thời, cho phép các DN sử dụng Quỹ bình ổn đối với xăng khoáng là 800 đồng/lít, xăng E5 là 830 đồng/lít, dầu diesel là 1.017 đồng/lít, dầu hỏa là 887 đồng/lít và dầu mazút là 271 đồng/kg. Sau khi áp dụng điều chỉnh, mức giá trần xăng RON 92 là 14.940 đồng/lít; xăng E5 là 14.442 đồng/lít; còn mặt hàng dầu diesel 0,05S, dầu hỏa, dầu mazút 3,5S giữ nguyên giá bán của kỳ điều chỉnh trước. Đây là lần tăng thứ hai liên tiếp của giá bán lẻ xăng dầu, sau lần điều chỉnh ngày 21/3 - giá xăng RON 92 được điều chỉnh tăng 670 đồng/lít lên mức tối đa 14.442 đồng/lít...

Khách mua xăng trên đường Nguyên Hồng. Ảnh: Phạm Hùng

Theo lý giải của Bộ Công Thương, việc điều chỉnh tăng giá xăng dầu do giá thành phẩm xăng dầu thế giới thời gian gần đây có xu hướng tăng. Tuy nhiên, bảng cập nhật giá xăng dầu trên thị trường Singapore cho thấy trung bình 15 ngày qua, chỉ có giá xăng và dầu mazút tăng nhẹ, còn dầu hỏa và dầu diesel giảm nhẹ. Cụ thể, giá bình quân từ ngày 21/3 - 4/4 đối với xăng RON 92 là 51,177 USD/thùng, so với mức giá bình quân 49,949 USD/thùng của kỳ trước, mặt hàng xăng chỉ tăng nhẹ 1,228 USD/thùng, tương ứng tỷ lệ tăng 2,45%. Dầu mazút có mức giá trung bình là 181,036 USD/tấn, tăng 1,588 USD/tấn, tỷ lệ tăng chỉ là 0,88%. Trong khi đó, dầu diesel có giá trung bình 15 ngày qua giảm nhẹ 0,628 USD/thùng, giảm 1,35%, chốt mức bình quân 45,681 USD/thùng. Dầu hỏa có giá trung bình 47,881 USD/thùng, giảm 0,172 USD/thùng, tương ứng 0,35%.

Doanh nghiệp hưởng lợi, người tiêu dùng vẫn thiệt

Trong đợt điều chỉnh giá xăng dầu lần này, liên Bộ Công Thương - Tài chính vẫn cho phép DN sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, đồng thời sử dụng chính sách thuế bình quân, trong khi đó, NTD phải chịu nhiều khoản thuế, phí, đóng góp vào Quỹ Bình ổn xăng dầu… Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, hiện trong cơ cấu xăng dầu, thuế và phí chiếm gần 55%, cao hơn nhiều so với mức 40% vào cùng kỳ năm ngoái. “Với xu thế giá xăng dầu giảm từ giữa năm 2015 thì tổng số tiền thuế, phí mà NTD phải nộp khi mua nhiều loại xăng dầu đã cao hơn giá trị nhập khẩu của bản thân hàng hóa. Trong khi DN nhập khẩu xăng dầu hưởng mức thuế nhập khẩu 0 - 5%, thì NTD phải chịu giá đã đánh thuế 10% để mua các mặt hàng này khiến cả nền kinh tế đang phải gánh giá xăng dầu cao” - ông Long phân tích.

Không chỉ có vậy, theo quy định, các DN kinh doanh xăng dầu được hưởng lãi cố định 300 đồng/lít và khoản tiền lãi này được tính vào cơ cấu giá xăng dầu, đồng thời NTD trích lập Quỹ bình ổn 300 đồng/lít đối với xăng khoáng và các mặt hàng dầu. Điều đó cho thấy Quỹ Bình ổn giá chính là “bệ đỡ” để DN xăng dầu không lỗ trong quá trình kinh doanh, và như vậy việc điều hành giá xăng dầu chưa theo cơ chế thị trường vì Nhà nước đã định sẵn lợi nhuận cho DN. Về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng, theo nguyên tắc, trong quá trình kinh doanh, DN phải đối mặt với cả lãi lẫn lỗ. Nếu làm khéo thì được lãi, còn ngược lại phải chịu lỗ. Chính vì thế không nên ấn định mức lãi nhất định như hiện nay. Việc định sẵn lợi nhuận định mức cũng ảnh hưởng lớn đến cấu trúc thị trường, bởi khó khuyến khích DN nhỏ cạnh tranh với DN lớn với mức lợi nhuận đã được ấn định.

Thuế nhập khẩu bình quân đối với mặt hàng xăng ngày 5/4 là 18,35%, tăng nhẹ so với mức 18,08% áp dụng trong kỳ điều hành liền trước (ngày 21/3); thuế suất áp dụng với mặt hàng dầu diesel là 2,32%, thay vì mức 0,60% như trước đây; Mặt hàng dầu mazút có mức thuế về 0%, giảm nhẹ so với mức 0,03% ở kỳ trước. Mặt hàng dầu hỏa vẫn giữ mức thuế suất nhập khẩu bình quân là 0%.