Cân bằng lợi ích Mặc dù là nước xuất khẩu gạo thuộc nhóm dẫn đầu thế giới, song một nghịch lý là hàng năm, Việt Nam vẫn phải NK một lượng lớn nguyên liệu TĂCN, trong đó có ngô hạt. Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, năm 2015, lượng ngô NK lên tới 7,6 triệu tấn, với giá trị 1,6 tỷ USD. Trong 6 tháng đầu năm 2016, khối lượng NK là 2,28 triệu tấn, chủ yếu từ Brazil và Argentina. Thấy được bất cập trên, Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững theo Quyết định 899/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ đã vạch rõ định hướng tái cơ cấu ngành trồng trọt. Trong đó, tiếp tục mở rộng diện tích gieo trồng ngô để đạt sản lượng trên 8,5 triệu tấn/năm nhằm cung cấp nguyên liệu cho sản xuất TĂCN, giảm NK. Xuất phát từ nhu cầu thực tế, Bộ NN&PTNT cũng đặt ra mục tiêu tăng thêm 1 triệu tấn ngô/năm với nhiều chương trình, kế hoạch, đề án cụ thể. Trong đó, tại các tỉnh phía Bắc, mở rộng diện tích ngô bằng cách tăng diện tích vụ Đông ở các tỉnh vùng Đồng bằng sông Hồng và tăng diện tích ngô trên đất một vụ lúa ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Ông Hà Quyết Nghị - Giám đốc Sở NN&PTNT Sơn La cho biết, năm 2015 toàn tỉnh chuyển đổi được hơn 800ha lúa kém hiệu quả sang trồng ngô, rau màu. Kết quả cho thấy, năng suất ngô đạt trung bình từ 10,8 - 12,3 tấn/ha, trừ mọi chi phí thu lãi gần 24 triệu đồng/ha, gần gấp 3 lần so với trồng lúa.
Kết quả của dự án xây dựng mô hình chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang trồng ngô nhằm nâng cao giá trị gia tăng tại vùng Trung du miền núi phía Bắc với quy mô 600ha do Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam triển khai cũng rất khả quan. Theo PGS.TS Trịnh Khắc Quang – quyền Giám đốc Viện, năng suất ngô của các mô hình đều đạt từ 6,1 – 7,2 tấn/ha, hiệu quả kinh tế so với trồng lúa tăng từ 20 – 30%. Rõ ràng, hiệu quả mà mô hình đạt được không chỉ giúp nâng cao hiệu quả canh tác, xóa đói giảm nghèo mà còn cung cấp một phần nguyên liệu quan trọng cho chế biến TĂCN. Tạo động lực cho chuyển đổi Theo tính toán của Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, chỉ riêng vùng Trung du miền núi phía Bắc, với thế mạnh sẵn có, nếu chuyển đổi sản xuất thêm được vụ ngô Xuân và Xuân Hè với diện tích 60.000ha sẽ bổ sung thêm 360.000 tấn ngô/năm. Điều này sẽ góp phần đáng kể vào việc đạt được mục tiêu tăng 1 triệu tấn ngô đã đề ra. Tuy nhiên, hạn chế trong sản xuất ngô hiện nay là quy mô còn phân tán, nhỏ lẻ, chưa liên kết theo chuỗi gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ. Bên cạnh đó, năng suất ngô chỉ ở mức trung bình, giá thành sản xuất cao, thậm chí cao hơn ngô NK. Ông Trần Xuân Định – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho rằng, để đạt mục tiêu tăng thêm 1 triệu tấn ngô/năm cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó bao gồm cơ cấu thời vụ, giống ngô phù hợp, áp dụng quy trình thâm canh và hỗ trợ đầu ra cho sản phẩm. Ông Định đặc biệt nhấn mạnh tới vai trò của DN tham gia cung ứng vật tư đầu vào và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm cho nông dân. Có như vậy, việc chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang trồng ngô mới phát triển bền vững. Điều thuận lợi là mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 915/QĐ-TTg về chính sách hỗ trợ để chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng ngô tại vùng Trung du miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long, Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Theo đó, người thực hiện chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng ngô bắt đầu từ vụ Hè Thu 2016 đến hết vụ Đông Xuân 2018 – 2019 sẽ được hỗ trợ tối đa 3 triệu đồng/ha chi phí giống. Dù khoản hỗ trợ chưa thực sự lớn nhưng đây sẽ góp phần tạo động lực không nhỏ cho việc chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang trồng ngô, đáp ứng được bài toán đa mục tiêu.
 Khảo sát mô hình trồng ngô lai giống mới tại huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai. Ảnh: Quang Thiện |
| Tại Hà Nội, trong kế hoạch triển khai đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp cũng xác định rõ ngô là sản phẩm quan trọng cung cấp nguồn lương thực tại chỗ và đảm bảo thức ăn cho gia súc trên địa bàn TP. Giai đoạn đến năm 2020, TP bố trí diện tích ngô ổn định khoảng 23.000ha. |
