Theo kế hoạch, dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội sẽ cơ bản hoàn thành năm 2026 và đưa vào khai thác năm 2027.
Quá trình triển khai đến nay, tiến độ triển khai các dự án thành phần 1.1 (bồi thường, hỗ trợ, giả phóng mặt bằng) và dự án thành phần 2.1 (xây dựng đường song hành) cơ bản đáp ứng yêu cầu.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là triển khai dự án thành phần 3: Đầu tư xây dựng đường cao tốc theo phương thức đối tác công tư (PPP) đảm bảo tiến độ và giải ngân vốn Trung ương năm 2024 được bố trí cho dự án là 4.190 tỷ đồng.
Theo UBND TP Hà Nội, trong quá trình triển khai, dự án thành phần 3 còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về quy định của pháp luật. Mặc dù đã được Chính phủ giao các bộ ngành có liên quan phối hợp với thành phố Hà Nội để hướng dẫn và giải quyết, tuy nhiên trong thời gian chờ hoàn thiện chính sách pháp luật đối với dự án đầu tư PPP, các khó khăn này ảnh hưởng tới việc triển khai thực hiện dự án thành phần 3.
Cụ thể, hiện chưa có sự thống nhất giữa Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Nghị định số 35/2021/NĐ-CP về chủ thể, thời gian lập, trình thẩm định, phê duyệt thiết kế sau thiết kế cơ sở và dự toán.
Bên cạnh đó, cơ chế quản lý tài chính, thanh toán đối với vốn ngân sách Nhà nước tại Nghị định số 35/2021/NĐ-CP và Nghị định 99/2021/NĐ-CP quy định chỉ được thanh toán tối đa 50% giá trị dự toán của tiểu dự án sau khi doanh nghiệp dự án hoàn thành công trình của tiểu dự án.
Thêm đó, khi trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, Luật Giao thông đường bộ ngày 13/11/2008 chưa có quy định thu phí đường cao tốc đầu tư theo hình thức đầu tư công. Tuy nhiên về nội dung này, Luật Đường bộ ngày 27/6/2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) đã có quy định Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đầu tư theo hình thức đầu tư công.
Mặt khác, quá trình lựa chọn nhà đầu tư vẫn phải song song thực hiện điều chỉnh dự án thành phần 3 do nhiều nguyên nhân như: Lãi suất cho vay trung hạn, dài hạn của các ngân hàng thương mại hiện nay có xu hướng giảm so với thời điểm khảo sát lập báo cáo nghiên cứu khả thi của dự án thành phần 3, cần phải cập nhật vào phương án tài chính; Cập nhật các khoản mục chi phí đối với phần còn lại sử dụng vốn của nhà đầu tư trong tổng mức đầu tư của dự án thành phần 3...
Đồng thời, trong dự án đầu tư mới chỉ hoạch định vị trí mà chưa có hạng mục trạm dừng nghỉ (do Luật Giao thông đường bộ ngày 13/11/2008 chưa bắt buộc đầu tư đồng thời với dự án đầu tư xây dựng tuyến đường). Tuy nhiên Luật Đường bộ ngày 27/6/2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) đã quy định trạm dừng nghỉ được đầu tư xây dựng cùng với dự án đầu tư PPP (vị trí nằm ngoài phạm vi an toàn hành lang đường bộ).
Theo tiến độ TP Hà Nội dự kiến triển khai thực hiện dự án thành phần 3 thuộc đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô, sớm nhất quý III/2025 mới có đủ cơ sở tạm ứng, thanh toán phần vốn ngân sách Nhà nước cho nhà đầu tư.
Ngoài ra, nếu trong trường hợp thời gian lựa chọn nhà đầu tư kéo dài do các yếu tố bất khả kháng như: không có nhà đầu tư tham gia đấu thầu, cần gia hạn thời gian mời thầu, các khó khăn nêu trên không được giải quyết kịp thời,... việc giải ngân vốn đầu tư công sẽ khó khăn.
Bên cạnh đó, hiện nay các dự án thành phần đường song hành (nhóm dự án thành phần 2) đang được đẩy nhanh tiến độ thi công để đảm bảo hoàn thành vào cuối năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Như vậy, sau khi hệ thống đường song hành dự kiến được hoàn thành trong năm 2025 vẫn chưa thể kết nối thông toàn bộ tuyến do các cầu lớn như cầu Hồng Hà, cầu Mễ Sở (qua sông Hồng), cầu Hoài Thượng (qua sông Đuống) thuộc Tiểu dự án đầu tư công trong dự án thành phần 3 chưa hoàn thành, làm giảm hiệu quả đầu tư.
Với tình hình triển khai và khó khăn vướng mắc nêu trên, UBND TP Hà Nội đề nghị Thủ tướng Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép thực hiện tiểu dự án đầu tư công (các cầu: Hồng Hà, cầu Mễ Sở, cầu Hoài Thượng và các đoạn tuyến: từ trước nút giao Quốc lộ 6 đến hết nút giao cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, đoạn tuyến nối 9,7km trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh) trong dự án thành phần 3 như một dự án đầu tư công thông thường và được triển khai độc lập, song song và không phụ thuộc vào tiến độ, kết quả lựa chọn Nhà đầu tư thực hiện phần còn lại của dự án thành phần 3.
Đồng thời, cho phép UBND TP Hà Nội giao cơ quan trực thuộc là chủ đầu tư thực hiện tiểu dự án đầu tư công theo pháp luật về đầu tư công. Trường hợp có nhà đầu tư tham gia thực hiện dự án thành phần 3, Nhà nước sẽ sử dụng tài sản công là tiểu dự án đầu tư công nêu trên để hỗ trợ nhà đầu tư để thực hiện thu phí trên toàn tuyến cao tốc Vành đai 4.
Đồng thời, trong trường hợp tổng mức đầu tư dự án thành phần giảm, UBND TP Hà Nội đề nghị Thủ tướng Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép dự án được giữ nguyên phần ngân sách Trung ương hỗ trợ như theo Nghị quyết 56/2022/QH15. Trường hợp tăng tổng mức các dự án thành phần, các địa phương sẽ tự cân đối bằng nguồn vốn ngân sách địa phương.
Trong đó, giao UBND TP Hà Nội là cơ quan đầu mối để rà soát, điều hòa, cân đối, thống nhất với UBND tỉnh Hưng Yên, UBND tỉnh Bắc Ninh về số liệu điều chỉnh tăng, giảm tổng mức đầu tư các dự án thành phần; các địa phương thực hiện thẩm quyền của người quyết định đầu tư phê duyệt điều chỉnh các dự án thành phần.
