Hiệu ứng tất yếu khi CPI tăng nhẹ trở lại

Kinhtedothi - Sau khi giảm 4 tháng liền, trong đó có 2 tháng cuối năm 2014 và 2 tháng đầu năm nay, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3 đã tăng nhẹ trở lại. Theo số liệu công bố mới nhất của Tổng cục Thống kê, CPI cả nước tháng 3 tăng 0,15% so với tháng trước và 0,93% so với cùng kỳ năm trước.

Chuyển từ “kiềm chế” sang “kiểm soát” lạm phát

Việc tăng trở lại của CPI tháng 3 theo chu kỳ tính toán, tổng hợp diễn biến của giá tiêu dùng từ 16/2 - 15/3, nên có sự tác động của yếu tố nhu cầu tiêu dùng tăng cao lên trong dịp trước, sau Tết Nguyên đán, trong dịp có nhiều lễ hội, du Xuân theo phong tục "Tháng Giêng là tháng ăn chơi".

Tăng trưởng tín dụng năm nay cũng khác với cùng kỳ năm trước: Nếu năm trước còn mang dấu âm tới tháng 3, chỉ thực sự mang dấu dương từ tháng 4, thì năm nay chỉ bị âm trong tháng 1, đã mang dấu dương (trên 1%) tính đến tháng 2; ở 2 địa bàn lớn là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh tính đến cuối tháng 3 đã khá cao. Giá vàng năm trước giảm trong tháng 1 (1,82%), tăng trong tháng 2 (1,87%) và tính chung trong 2 tháng chỉ tăng 0,02%.

Trong khi năm nay, tháng 1 tăng (0,55%), tháng 2 tăng (2,7%), tính chung 2 tháng tăng khá (3,26%) và hiện cao hơn giá thế giới (tới hơn 5 triệu đồng/lượng). Tỷ giá VND/USD trên thị trường mới qua gần 3 tháng đã có 2 lần tăng. Lần tăng đầu năm đã dẫn đến Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh tỷ giá liên ngân hàng thêm 1%. Lần gần đây nhất tăng và hiện đã ở mức trên 21.500 VND/USD.

Nhu cầu trong nước cao lên thể hiện ở tốc độ tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (sau khi đã loại trừ tác động của yếu tố giá cả) đã cao gấp rưỡi, gấp đôi tốc độ tăng của cùng kỳ trong 4 năm trước và dần trở lại ở mức hai chữ số. Việc giá gas tăng lên từ đầu tháng 3 và tăng giá xăng dầu khoảng 10% vào 11/3 đã tác động một phần vào CPI tháng 3. Cán cân thương mại tính từ đầu năm đến giữa tháng 3, nếu cùng kỳ năm trước xuất siêu 1.090 triệu USD, thì kỳ này của năm nay đã nhập siêu 1.633 triệu USD...

Chỉ số giá tiêu dùng trong tháng 3 đã tăng nhẹ. Ảnh: Nguyễn Duy

Việc tăng nhẹ trở lại của CPI trong tháng 3 tuy có khác với cùng kỳ một số năm trước (thường giảm), nhưng cũng có ý nghĩa như "bù lại" của sự giảm xuống trong mấy tháng trước, khi có những giải pháp hỗ trợ sản xuất, kinh doanh (như đẩy mạnh việc mua/bán nợ xấu ngân hàng, tăng trưởng tín dụng cao lên chẳng hạn), khi thực hiện lộ trình giá thị trường đối với xăng dầu, điện. Điều quan trọng là tư duy đã chuyển từ "kiềm chế" sang "kiểm soát" lạm phát, trong khi mục tiêu đề ra cho cả năm là dưới 5%, thì sau 3 tháng năm nay vẫn giảm 0,1%. Hà Nội là một trong những trung tâm kinh tế lớn nhất nước thì tháng 3 cũng chỉ tăng 0,38% và tính chung 3 tháng chỉ tăng 0,14%; tháng 3 năm nay chỉ tăng 0,65% so với cùng kỳ năm trước.

Thận trọng với những tác động cộng hưởng

Tuy nhiên, chưa thể chủ quan, lơ là đối với lạm phát từ tháng 4 và trong những tháng còn lại của năm 2015. Cảnh báo này xuất phát từ tác động của một số yếu tố.

Việc tăng giá xăng dầu sẽ tác động đầy đủ hơn từ tháng 4 (chu kỳ tính CPI tháng 4 tính từ 16/3 - 15/4), theo ước tính của Tổng cục Thống kê sẽ trực tiếp làm CPI tăng 0,25%. Giá điện tăng theo ước tính sẽ làm cho CPI trực tiếp (vòng 1) tăng 0,26%, vòng 2 tăng trên 0,26%, tính chung cả năm sẽ khoảng 0,46%. Một số giá cả hàng hóa, dịch vụ công khác (như dịch vụ giáo dục, dịch vụ y tế…) nếu được điều chỉnh theo lộ trình giá thị trường cần được cân nhắc cẩn trọng để tránh dồn dập, với tốc độ tăng cao, có sự phối hợp, kiểm tra, giám sát chặt chẽ.

Lương hưu, lương đối với công chức có hệ số dưới 2,34 - tuy tốc độ tăng còn thấp nhưng cùng với việc này sẽ làm xuất hiện tình trạng "té nước theo giá", "tát nước theo lương" như đã từng xảy ra. Tăng trưởng tín dụng năm 2014 được Ngân hàng Nhà nước công bố mới đây ở mức 14,16%, cao gấp gần 2,4 lần tốc độ tăng GDP, lại tập trung vào cuối năm (đến ngày 19/12/2014 mới tăng 11,8%, chứng tỏ trong ít ngày cuối năm đã tăng tới 2,11%).

Điều này đưa dư nợ tín dụng đến cuối năm 2014 lên tới 3,97 triệu tỷ đồng (cao hơn GDP theo giá thực tế 3,938 triệu tỷ đồng); tổng phương tiện thanh toán còn lớn hơn (5,18 triệu tỷ đồng) và tăng cao hơn (18,69%). Giá USD trên thị trường thế giới tăng, với chỉ số đo sức mạnh đồng USD với các đồng tiền mạnh (USD - Index) đã có lúc vượt qua mốc 100 điểm, cao hơn nhiều so với mức trên dưới 80 điểm cách đây một vài năm.

Tỷ giá VND/USD hiện vẫn tăng. Điều đó làm cho giá nhập khẩu tính bằng VND có thể tăng lên. Điều quan trọng là hiệu quả đầu tư và năng suất lao động của Việt Nam tuy đã có sự cải thiện bước đầu, nhưng vẫn còn thấp, và đây là yếu tố tiềm ẩn, nguyên nhân sâu xa của lạm phát. Đáng lưu ý là sự "cộng hưởng" của các yếu tố trên.