Kinh tế chia sẻ và những triển vọng

Với sự phổ biến của các dịch vụ này, nhiều người không cần phải mua khi họ có thể thuê từ người khác. Bạn có thể vay và mượn các vật dụng gia đình cao cấp từ máy ảnh, đồ dùng nhà bếp cho đến các loại nhạc cụ.

Khách du lịch có thể thuê một căn phòng hoặc toàn bộ ngôi nhà hoặc một lâu đài của Anh trên Airbnb, con đẻ của ngành kinh tế hợp tác tiêu dùng/kinh tế ngang hàng. Hay Agoda cung cấp dữ liệu khách sạn, điểm đến nghỉ dưỡng trong ngành du lịch, hoặc các website thông tin, báo chí… Hoặc bạn có thể book xe trên các app ứng dụng chia sẻ chuyến đi. Tại Việt Nam, theo các báo cáo đánh giá, một số ứng dụng đặt xe đã đạt trung bình 46 triệu chuyến mỗi ngày với 2,8 triệu đối tác tài xế.

Ngày 12/8/2019, Thủ tướng Chính phủ có Văn bản số 999/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ” với những nội dung chủ yếu sau đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các DN kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ và kinh tế truyền thống; đảm bảo quyền lợi, trách nhiệm và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia mô hình kinh tế chia sẻ bao gồm người cung cấp dịch vụ, người sử dụng dịch vụ và DN cung cấp nền tảng; khuyến khích đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số và phát triển nền kinh tế số.

Nền kinh tế chia sẻ tăng trưởng bùng nổ đã làm kinh ngạc ngay cả các học giả thị trường lạc quan. Một mặt, hiện có hàng nghìn nền tảng kinh tế chia sẻ hoạt động trong hầu hết mọi lĩnh vực và hoạt động trên toàn thế giới.

Trở lại năm 2009, chỉ có một số ít, Airbnb đã ra mắt vào mùa Thu năm 2008, Uber vào mùa Xuân năm 2009. Truy cập quyền sở hữu và sử dụng dịch vụ đã thay đổi, vì công nghệ kỹ thuật số và di động giúp việc tiếp cận hàng hóa và dịch vụ theo yêu cầu trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Nó không còn là một tưởng tượng của “ngàn năm” trước, mà là một phần của xã hội hiện đại.

Trong khi, theo Tổ chức Bền vững Quốc tế (Global Footprint Network), ước tính trong năm 2019 trung bình mỗi công dân trên toàn cầu đã tiêu thụ một lượng tài nguyên gấp 1,75 lần so với mức cần thiết. Trong tình trạng quá tải tiêu dùng (hyper - consumption) như vậy, người ta chia sẻ, tận dụng tài nguyên “nhàn rỗi”.

Đồng thời, nền kinh tế chia sẻ đã mất đi một phần sức hấp dẫn ban đầu. Vào đầu ngày, đã dần hiếm lạ các cuộc trò chuyện về cách nền kinh tế chia sẻ có thể giảm thiểu một cách có trách nhiệm đối với vấn đề “siêu” tiêu thụ và thực sự xây dựng các kết nối cộng đồng. Những lợi ích này đã không biến mất, nhưng ngày càng khó tìm thấy các nền tảng kinh tế chia sẻ thực hành các nguyên tắc này trong thực tế. Trọng tâm đã chuyển sang hướng thuận tiện, giá cả và hiệu quả giao dịch: cộng đồng trực tuyến là hàng hóa.

Nền kinh tế chia sẻ là một nguyên tắc kinh tế không ngừng phát triển. Nói một cách đơn giản nhất, nó đã sử dụng công nghệ để tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi hàng hóa hoặc dịch vụ giữa hai hoặc nhiều bên. Nó có nguồn gốc từ khái niệm rằng các bên lẫn nhau có thể chia sẻ giá trị từ một kỹ năng hoặc tài sản chưa được tận dụng. Trao đổi giá trị này xảy ra thông qua một thị trường chung, nền tảng hợp tác hoặc ứng dụng ngang hàng.

Mô hình chia sẻ không phải là một khái niệm mới, vì nhiều cộng đồng nông thôn đã phát triển ý tưởng tương tự thông qua việc trao đổi hàng hóa. Tuy nhiên, nhờ khả năng tiếp cận của internet và công nghệ di động, việc quản lý các giao dịch dựa trên cổ phần chưa bao giờ dễ dàng hơn thế.

Trong khi thường được gọi là nền kinh tế chia sẻ, thuật ngữ này là một “chiếc ô” bao gồm các hệ thống kinh tế khác như: Kinh tế hợp tác/Tiêu dùng hợp tác; Kinh tế ngang hàng; Kêu gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding/Crowdsource); Chia sẻ không gian/Hợp tác thương hiệu (Coworking/Cobranding).

Nền kinh tế chia sẻ có một lịch sử phá vỡ các lĩnh vực kinh doanh truyền thống. Việc thiếu chi phí và hàng tồn kho có thể được “dọn dẹp” nhờ mô hình kinh tế chia sẻ. Hiệu quả tăng lên cho phép các thương hiệu này truyền giá trị cho khách hàng và đối tác chuỗi cung ứng của họ. Các ngành công nghiệp truyền thống đang bị ảnh hưởng bởi nền kinh tế chia sẻ, và nhiều thương hiệu truyền thống sẽ phải vật lộn nếu họ không thích nghi với bối cảnh thay đổi.

Công nghệ đã giúp nền kinh tế chia sẻ tiến đến vị trí như hiện nay và trở thành xu hướng tiếp tục khi chúng ta kết nối kỹ thuật số nhiều hơn. Mặc dù mức tiêu thụ hợp tác chiếm ưu thế trong các ngành công nghiệp như vận tải, hàng tiêu dùng và dịch vụ, nhiều lĩnh vực truyền thống khác sẽ sớm trải qua những thay đổi vì nền kinh tế chia sẻ.

Các tác động đó là giữa người với môi trường, giữa người với người.

Nhiệt độ toàn cầu gia tăng là có thật và chúng là mối đe dọa nghiêm trọng đối với toàn bộ hệ sinh thái của chúng ta. Hơn nữa, những tiến bộ công nghệ và sự phát triển nhanh chóng của ưu thế công nghệ của chúng ta đã ảnh hưởng xấu đến sự tích tụ chất thải điện tử bãi rác. Mặc dù, hiện chúng ta có một số biện pháp để loại bỏ các loại chất thải như vậy nhưng vẫn chưa thấy sự gia tăng lớn về mặt hiệu quả. Nền kinh tế chia sẻ đảm bảo các sản phẩm đạt được chu kỳ và tái sử dụng đến vòng đời hoàn chỉnh của nó, do đó, làm giảm các tác động đến môi trường.

Theo báo cáo từ Ellen McArthur Foundation và UNCTAD (Hội nghị về Thương mại và Phát triển của Liên Hợp quốc), trên khắp 3 lĩnh vực TP và xây dựng, thực phẩm và nông nghiệp, và di động và sản xuất ô tô, Ấn Độ có thể tạo ra 218 tỷ đô la giá trị kinh tế bổ sung vào năm 2030 (624 tỷ đô la vào năm 2050) bằng cách áp dụng các nguyên tắc tuần hoàn, so với kịch bản phát triển hiện tại của nó. Đồng thời, tính tuần hoàn có thể cắt giảm 23% lượng khí thải nhà kính vào năm 2030 (44% vào năm 2050) và giảm việc sử dụng vật liệu nguyên chất 24% vào năm 2030 (38% vào năm 2050).

Chia sẻ kinh tế đóng góp vào các mối quan tâm xã hội không chỉ giới hạn trong môi trường. Một khía cạnh rất quan trọng của việc chia sẻ kinh tế là thấm nhuần niềm tin giữa các thành viên cộng đồng.

Trước đó, sự e ngại về việc có những gương mặt xa lạ sớm được khắc phục bằng các nguyên tắc định hướng mạnh mẽ trong những cộng đồng chia sẻ chung. Nhiều nền tảng kinh tế chia sẻ, chẳng hạn như các ứng dụng, có xếp hạng và người tiêu dùng đánh giá tích hợp giúp các nhà cung cấp giữ uy tín một cách trung thực hơn. Những nỗ lực xây dựng lòng tin này giúp chia sẻ những người tham gia nền kinh tế ngang hàng, xây dựng các mối quan hệ mang tính tích cực chưa từng tồn tại trước đây.

Hơn thế nữa, cách đây không lâu việc sở hữu nhiều tài sản, như một chiếc ô tô, một căn chung cư nhàn rỗi được xem là biểu tượng trạng thái. Nhưng, tất cả những điều đó dường như thay đổi sau nhiều cuộc suy thoái kinh tế, đặc biệt sau năm 2008. Tài sản trở thành một khoản nợ và sở hữu tài sản trở nên đáng sợ hơn.

Ngày nay, bạn có thể nhận được nhiều hơn những gì bạn cần thông qua nền kinh tế chia sẻ, bạn có thể sống một cuộc sống gọn gàng hơn, đòi hỏi ít tài sản có giá trị hơn - và ít lo lắng hơn về chúng. Ví dụ, nếu bạn sống trong một TP và chỉ cần lái xe một vài lần mỗi tháng, một chiếc xe có thể không cần thiết. Tương tự như vậy, nếu bạn có thể thuê hoặc chia sẻ các công cụ hoặc thiết bị đắt tiền mà bạn chỉ sử dụng cho các dự án đặc biệt, bạn có thể tiết kiệm và tài sản không bị bỏ hoài phí.