Làm rõ cơ chế thí điểm, gỡ vướng các chương trình mục tiêu quốc gia

Sáng 16/1, tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tổ về dự thảo “Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia”.

Có cơ chế kiểm soát đối với các cơ quan được giao nhiệm vụ

Thảo luận tại tổ Hà Nội, các đại biểu nhất trí với sự cần thiết ban hành “Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia”. Trong đó, Chính phủ đề xuất các giải pháp chính sách đặc thù vượt thẩm quyền của Chính phủ nhằm tháo gỡ triệt để các khó khăn, vướng mắc, tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để các địa phương đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân vốn các Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới.

Dự thảo Nghị quyết gồm 6 Điều quy định về phạm vi điều chỉnh; đối tượng áp dụng; giải thích từ ngữ; nội dung các cơ chế đặc thù; tổ chức thực hiện và điều khoản thi hành, trong đó có 8 cơ chế đặc thù được nêu tại Điều 4. Về cơ chế phân bổ, giao dự toán chi thường xuyên ngân sách Trung ương hằng năm, dự thảo Nghị quyết cho phép HĐND cấp tỉnh quyết định phân bổ dự toán chi thường xuyên ngân sách Trung ương hằng năm của từng chương trình mục tiêu quốc gia chi tiết đến dự án thành phần. Trường hợp cần thiết, HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp cho HĐND cấp huyện quyết định.

Cơ bản thống nhất về việc ban hành Nghị quyết, tuy nhiên đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, cách làm phải cân nhắc. Trước đây đã có chương trình mục tiêu quốc gia, nhưng vì sao hiện nay lại cần có những cơ chế đặc thuf này. Do đó, cần nhìn lại cả quá trình thực hiện, xem nguyên nhân từ đâu, do năng lực thực hiện hay do quy định pháp luật? Cùng đó, cần phải bóc tách rõ, nếu không nhìn rõ nguyên nhân thì có sửa cũng vẫn vướng mắc.

Theo đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, cần đánh giá lại toàn bộ Nghị quyết xem việc thực hiện thành công hay không, hay lại tạo ra khó khăn mới. “Khi Nghị quyết được ban hành, chúng ta phải tổ chức hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến cho các địa phương. Như vậy, năm 2025 chúng ta tổ chức thực hiện chưa chắc đã nhanh hơn việc hoàn thành các việc dở dang của Nghị quyết 5 năm trước đây.

Ngoài ra, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai bày tỏ băn khoăn bản chất của Nghị quyết là thí điểm hay áp dụng ổn định? Điều này sẽ ảnh hưởng đến các cơ chế áp dụng mục tiêu quốc gia. Ngoài ra, với cơ chế thí điểm phân cấp, đại biểu cho rằng còn khoảng trống cần bổ sung để đảm bảo tính chặt chẽ khi phân cấp mạnh mẽ nhưng lại chưa có cơ chế kiểm soát đối với các cơ quan được giao nhiệm vụ.

Làm rõ cơ chế thí điểm, triển khai thực hiện

Tham gia thảo luận, đại biểu Lê Nhật Thành cho rằng, việc ban hành Nghị quyết là có căn cứ, bởi sau giám sát tối cao của Quốc hội về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia cho thấy còn nhiều khó khăn, vướng mắc và tồn tại trong thực tiễn cầm sớm khắc phục. Theo đại biểu, việc để tên gọi “Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia” là để đảm bảo tính ngắn gọn và Nghị quyết cũng chỉ giới hạn thực hiện với 3 Chương trình mục tiêu quốc gia.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy cho rằng, Nghị quyết đề xuất nhiều cơ chế, chính sách mang tính “thí điểm” để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các Chương trình mục tiêu quốc gia, song các nội dung trong Nghị quyết chưa quy định rõ việc “thí điểm” ra sao. Đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn về phạm vi điều chỉnh (Điều 1) cũng như thời gian triển khai thực hiện, bởi hiện nay có 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, nhưng thời gian thực hiện khác nhau. Trong đó, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, trong khi chương trình khác giai đoạn 2021-2025.

Bên cạnh đó, Nghị quyết đề xuất nhiều cơ chế, chính sách để đơn giản hóa các thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp cho địa phương triển khai thực hiện các dự án trong Chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, việc phân cấp nhưng lại không có cơ chế kiểm soát nếu xảy ra sai sót, vi phạm trong quá trình triển khai thực hiện rất khó để xem xét trách nhiệm.

Đảm bảo phân cấp triệt để cho cấp huyện

Liên quan cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, đại biểu Hoàng Văn Cường cho hay: Hội đồng Dân tộc thống nhất lựa chọn phương án 2 quy định “HĐND cấp huyện được quyết định điều chỉnh phương án phân bổ vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên giữa các Chương trình mục tiêu quốc gia trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch đầu tư vốn hằng năm, dự toán ngân sách nhà nước hằng năm đã được cấp có thẩm quyền giao; cơ cấu nguồn vốn ngân sách nhà nước giữa chi đầu tư, chi thường xuyên của các dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ để tập trung vốn thực hiện các dự án thành phần khác thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025”.

Với phương án này sẽ đảm bảo phân cấp triệt để cho cấp huyện chủ động, linh hoạt trong việc điều hành, quản lý triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia. Đồng thời, đây là cơ sở để phục vụ xây dựng các chương trình mục tiêu quốc gia cho giai đoạn 2026-2030. Tuy nhiên, cần làm rõ tiêu chí lựa chọn huyện, điều kiện để thực hiện cơ chế này.

“Thời gian qua, Quốc hội đã ban hành nhiều Nghị quyết đặc thù và cơ chế thí điểm cho các địa phương, lĩnh vực đặc thù khi triển khai thực hiện gặp khó khăn, vướng mắc. Đề nghị Quốc hội sớm ban hành một Nghị quyết riêng để tháo gỡ những khó khăn này, thay vì ban hành nhiều Nghị quyết, cơ chế đặc thù cho các địa phương, lĩnh vực khác nhau” – đại biểu Hoàng Văn Cường đề xuất.