Những khuất tất tại Dự án BOT Quốc lộ 51 có được làm rõ sau thanh tra?

Liên quan đến những khuất tất tại DA nêu trên, báo Kinh tế & Đô thị đã có các bài: “Chuyển nhượng cổ phần đầy khuất tất tại BVEC: Ai “chống lưng” cho sai phạm?” (ngày 23/3/2016); “Có dấu hiệu “lợi ích nhóm” trong việc chuyển nhượng cổ phần tại BVEC?” (ngày 29/3/2016) thông tin về việc chuyển nhượng vốn khuất tất và những nghi vấn về việc thâu tóm vốn Nhà nước, có dấu hiệu “lợi ích nhóm” tại Dự án mở rộng QL 51…

Bộ Xây dựng đã tiến hành thanh tra công tác quản lý Dự án đầu tư xây dựng của BVEC và đã có kết luận cụ thể. Theo Kết luận Thanh tra số 397/KL TTr ngày 27/9/2016 nêu rõ: DA QL 51, đoạn Biên Hoà - Vũng Tàu theo hình thức BOT được Chính phủ chấp thuận các nhà đầu tư tại Văn bản số 7962/VPCP-KTN ngày 19/11/2008 gồm: Tổng công ty Đầu tư Đầu tư phát triền đô thị và Khu công nghiệp Việt nam (IDICO), Tổng Công ty Sông Đà và Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV). Các Nhà đầu tư (NĐT) thành lập BVEC để thực hiện DA.

Căn cứ vào Khoản 1, Điều 2, Nghị định 78/2007/NĐ-CP ngày 11/5/2007 (Nghị định 78) của Chính phủ, Hợp đồng BOT được ký giữa Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và NĐT để xây dựng , kinh doanh công trình kết cấu hạ tầng nhưng Bộ Giao thông lại chỉ định BVEC là NĐT đàm phán Hợp đồng BOT Quốc lộ 51 là không đúng quy định của Nhà nước.

Kết luận Thanh tra Bộ Xây dựng cho thấy: BVEC không phải là NĐT DA, không phải là một bên trong Hợp đồng BOT mà chỉ là pháp nhân các nhà đầu tư thành lập nên để thực hiện DA. NĐT thực sự của DA là IDICO, Tập đoàn Sông Đà và BIDV và phải được Chính phủ chấp thuận bằng văn bản cho phép tham gia DA sau khi đã thẩm tra kỹ lưỡng về năng lực tài chính, kinh nghiệm quản lý DA.

Tập Sông Đà chuyển nhượng 100% cổ phần (tương đương 30% vốn điều lệ của BVEC) cho Tổng Công ty CP  Đầu tư phát triển Xây dựng (DIC) theo Hợp đồng chuyển nhượng số 01/CNCP/TĐSĐ-DIG vào ngày 06/1/2011, BIDV chuyển nhượng 100% cổ phần (tương đương với 10% vốn điều lệ của BVEC) cho Công ty CP phát triển đường cao tốc BIDV (BEDC) theo Hợp đồng chuyển nhượng số 01 CNCP. BIDV ngày 6/5/2011 để sau đó DIC và BEDC chuyển nhượng tiếp cho Công ty CP Thái Ninh không đơn thuần là việc chuyển nhượng cổ phần của các cổ đông BVEC mà thực chất là thay đổi NĐT tham gia DA.

Việc chấp thuận cho một NĐT được tham gia DA BOT phải tuân thủ quy định tại Nghị định 78 của Chính phủ. Cụ thể, đối với DA BOT QL 51, NĐT phải được Chính phủ chấp thuận cho tham gia DA bằng văn bản. Việc thay đổi NĐT tham gia DA BOT QL 51 rõ ràng đã không báo cáo cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; Không tiến hành thẩm định tư cách chủ đầu về năng lực tài chính, kinh nghiệm quản lý là vi phạm các quy định của Chính phủ liên quan đến lựa chọn NĐT, dẫn đến hàng loạt các sai phạm có tính hệ thống và trong một thời gian dài sau này của DA như NĐT (xét theo khía cạnh chủ thể của Hợp đồng BOT) hay cổ đông ( xét theo mối quan hệ với BVEC); Không góp đủ vốn chủ sở hữu là vốn đối ứng bắt buộc phải góp đúng hạn, chủ đầu tư nợ nhà thầu hàng trăm tỷ đồng, chậm quyết toán công trình, chưa quyết toán công trình đã thu phí trái luật... Tuy nhiên, đối với vấn đề này không được Thanh tra Bộ xây dựng xem xét một cách thoả đáng và nêu tại Kết luận Thanh tra.

Đối với vấn đề 2 cổ đông sáng lập của BVEC là Tập đoàn Sông Đà và BIDV chuyển nhượng cổ phần cho DIC và BEDC là trái luật, Thanh tra Bộ xây dựng cho rằng: Hai cổ đông này đều đã có Nghị quyết của Đại hội cổ đông phê duyệt  và căn cứ vào Khoản 5 Điều 84 Luật Doanh nghiệp  quy định "Trong thời hạn 3 năm kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng nhận ĐKKD, cổ đông sáng lập có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần phổ thông của mình cho các cổ đông sáng lập khác, nhưng chỉ được chuyển nhượng cổ phần phổ thông của mình cho người không phải là cổ đông sáng lập nếu được sự chấp thuận của Đại hội cổ đông" thì  việc chuyển nhượng này là phù hợp với quy định của Luật doanh nghiệp và Điều lệ Công ty BVEC”.

Vấn đề là 2 cổ đông sáng lập là Tập đoàn Sông Đà và BIDV có quyền được chuyển nhượng quyền góp vốn hay không mà không còn là quy trình chuyển nhượng thế nào cho đúng luật? Bởi theo quy định tại Khoản 1 Điều 84, các cổ đông sáng lập phải cùng nhau đăng ký mua ít nhất 20% tổng số cổ phần phổ thông được quyền chào bán và phải thanh toán đủ số cổ phần đã đăng ký mua trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận ĐKKD.

Theo Giấy chứng nhận ĐKKD lần đầu của BVEC ngày 15/12/2008; 3 cổ đông sáng lập của BVEC cùng nhau đăng ký mua 89% tổng số cổ phần phổ thông của BVEC, cụ thể IDICO (49%) Tập đoàn Sông Đà (30%) và BIDV (10%) và 3 cổ đông này phải thanh toán đủ số cổ phần đã đăng ký chậm nhất là ngày 15/3/2009. Nếu trong thời hạn nêu trên, hoặc IDICO hoặc BIDV hoặc Tập đoàn Sông Đà không thanh toán đủ số cổ phần đã đăng ký mua thì số cổ phần chưa góp đủ của các cổ đông sáng lập này sẽ được xử lý như sau:

Các cổ đông sáng lập còn lại góp đủ tỷ lệ số cổ phần đó theo tỷ lệ sở hữu của họ trong công ty; Một hoặc một số cổ đông sáng lập nhận góp đủ số cổ phần Huy động người khác không phải là cổ đông sáng lập nhận góp đủ số cổ phần đó, người nhận góp cổ phần đó đương nhiên là cổ đông sáng lập. Trường hợp này, cổ đông sáng lập chưa góp cổ phần đăng ký đương nhiên không còn là cổ đông của công ty.

Vấn đề đặt ra là 2 cổ đông sáng lập là Tập đoàn Sông Đà và BIDV có thanh toán tiền mua cổ phần đã đăng ký trong thời hạn luật quy định là 90 ngày kể từ ngày 15/12/2008 để duy trì tư cách cổ đông sáng lập và được quyền chuyển nhượng cổ phần cho DIC và BEDC vào tháng 11/2011 và tháng 5/2011 hay không?

Công văn số 1446/TDSD/TCKT ngày 28/12/2010 gửi BVEC về việc chuyển nhượng số cổphần đã góp và quyền góp vốn cổ phần thì đến này 25/12/2010, tức là sau 2 năm 10 ngày kể từ ngày BVEC được cấp Giấy chứng nhận ĐKKD, Tập đoàn Sông Đà mới chỉ góp 4,5 tỷđồng và số chưa góp là 520,5 tỷ đồng. Tại Công văn số 123 CV/ĐT ngày 4/3/2011 của BIVD gửi BVEC về việc thực hiện chuyển nhượng phần vốn góp của BIDV tại BVEC, theo đó BIDV đề nghị chuyển nhượng toàn bộ quyền góp vốn của BIDV tại BVEC (10% VĐL của BVEC) cho BEDC (là công ty do BIDV thành lập).

Điều đó cho thấy sau 2 năm 3 tháng kể từ ngày BVEC được cấp Giấy CNDKKD, BIDV không góp một đồng vốn nào. Áp dụng các quy định tại K1, K2, K3 Điều 84 Luật doanh nghiệp năm 2005 thì BIDV không là cổ đông của BVEC, do đó không thể chuyển nhượng vốn hay quyền góp vốn cho BEDC như đã thực hiện theo Hợp đồng chuyển nhượng số 01/CNCP.BIDV -BEDC ngày 06/5/2011.

Quyền góp vốn vào BVEC của 2 cổ đông sáng lập là Tập đoàn Sông đà và BIDV chấm dứt sau thời hạn 90 ngày kể từ ngày 15/12/2008 và số cổ phần mà Tập đoàn Sông Đà và BIDV đã đăng ký mua nhưng không thanh toán sẽ được xử lý theo một trong các cách thức quy định tại K3 Điều 84 Luật DN năm 2005. Do vậy các Hợp đồng chuyển nhượng cổ phần và quyền góp vốn vào BVEC của Tập đoàn Sông Đà cho DIC, BIDV cho BEDC và sau này của BEDC cho Thái Ninh là vô hiệu, hay nói cách khác, bán cái mình không có.

Việc chuyển nhượng cổ phần một cách trái luật đang đặt ra vấn đề: Có hay không việc một số NĐT (cổ đông hiện hữu của DA) do không đủ điều kiện về năng lực tài chính, kinh nghiệm quản lý phải mượn danh nghĩa của các NĐT có đủ điều kiện để xin được chấp thuận của Chính phủ cho phép tham gia Dự án là điều công luận hết sức quan tâm…