Rau, quả còn nhiều dư địa xuất khẩu

Tuy nhiên, để chinh phục các thị trường khó tính, tăng giá trị xuất khẩu, giải pháp hiệu quả là nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm, vượt qua những rào cản tiêu chuẩn khắt khe.

Hơn 10 năm qua, rau, quả là mặt hàng có mức tăng trưởng ấn tượng nhất của ngành nông nghiệp. Nếu như năm 2005, sản phẩm rau, quả của Việt Nam mới xuất khẩu sang 36 quốc gia, vùng lãnh thổ với kim ngạch đạt 235 triệu USD, thì đến năm 2018, kim ngạch xuất khẩu đã đạt 3,8 tỷ USD với thị trường tiêu thụ tới 60 quốc gia, vùng lãnh thổ. Có thời điểm, sản phẩm rau, quả có mức tăng trưởng ngang bằng, thậm chí vượt qua cả mặt hàng cà phê, bỏ xa các mặt hàng chủ lực khác như gạo, hồ tiêu, hạt điều, cao su...

Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) Hoàng Trung cho biết, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2020, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng rau, quả đạt 5 tỷ USD. Điều này hoàn toàn có thể đạt được bởi nhiều loại hoa quả Việt Nam đã vượt qua rào cản tiêu chuẩn khắt khe của những thị trường khó tính.

Đáng chú ý, sau 10 năm đàm phán, tiến hành chiếu xạ, tháng 4/2019, trái xoài Việt Nam đã chính thức xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Vậy là sau thanh long, nhãn, chôm chôm, vải thiều, vú sữa, xoài là loại trái cây thứ 6 của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường khó tính này.

Để xuất khẩu trái cây sang thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Nga…, các bộ, ngành liên quan đã giải quyết hàng loạt vấn đề về kiểm dịch, trong đó có chiếu xạ kiểm soát dịch hại cho trái cây. Cục Bảo vệ thực vật cũng đã cấp được gần 6.000 mã số vùng trồng trái cây thanh long, xoài, nhãn, chôm chôm, vải... phục vụ xuất khẩu sang các thị trường khó tính. Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực và sắp tới là Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) chính là cơ hội để sản phẩm rau, quả của Việt Nam rộng đường vào các thị trường có quy mô lớn, sức tiêu thụ mạnh.

Mặc dù tăng trưởng ấn tượng, nhưng xuất khẩu sản phẩm rau, quả của Việt Nam đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức. Trong đó, chất lượng sản phẩm xuất khẩu tươi đang là những hạn chế của mặt hàng này.

Quyền Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Như Cường cho biết, nhìn chung, quy mô sản xuất trong nước vẫn nhỏ lẻ, nhiều vườn tạp, diện tích chuyên canh tập trung chiếm chưa tới 20% tổng diện tích trồng cây ăn quả cả nước. Tỷ lệ sản xuất rau, quả ứng dụng công nghệ cao còn thấp. Việc này dẫn đến nguồn hàng bảo đảm chất lượng xuất khẩu không ổn định về số lượng, khiến nhiều DN không mạnh dạn ký đơn hàng xuất khẩu.

Ngoài sản xuất thì chế biến đang là hạn chế của mặt hàng rau, quả xuất khẩu. Hiện cả nước chỉ có 150 DN chế biến rau, quả. Ước tính đến năm 2021, doanh thu từ sản phẩm rau, quả chế biến toàn cầu có thể đạt 317 tỷ USD. Nếu làm tốt khâu chế biến, ngành rau, quả mới có thể tiếp tục có mức tăng trưởng ấn tượng.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh cho rằng, để khắc phục những hạn chế trên, các địa phương có thế mạnh về sản phẩm rau, quả cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Cùng với đó là mở rộng diện tích sản xuất tập trung, nâng cao năng suất, chất lượng, an toàn thực phẩm, giảm giá thành. Đồng thời, tăng tỷ lệ sản phẩm được cấp giấy chứng nhận an toàn, hữu cơ và đẩy mạnh trồng rau, quả rải vụ.

Đặc biệt, các bên liên quan phải xây dựng được chuỗi liên kết từ khâu sản xuất đến thu mua, chế biến và phân phối rau, quả ra thị trường. Để làm được điều này, các địa phương cần sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành trong hình thành kênh thông tin thị trường, định hướng nông dân, DN căn cứ vào nhu cầu thị trường để chọn lựa những mặt hàng phù hợp và cân đối cung - cầu.