Khắc phục vướng mắc trong phát huy giá trị di sản văn hóa
Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, việc xây dựng Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về văn hóa, di sản văn hóa; sửa đổi, hoàn thiện các quy định của pháp luật về di sản văn hóa hiện hành để khắc phục những hạn chế, bất cập sau 23 năm thực hiện Luật Di sản văn hóa 2001 và 15 năm thực hiện luật di sản văn hóa sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa 2009.
Di sản văn hóa quy định tại Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) bao gồm di sản văn hóa phi vật thể, di sản văn hóa vật thể và di sản tư liệu, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.
Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) tập trung vào 3 nội dung chính trong các chính sách đã được thông qua, bao gồm: chính sách 1 về hoàn thiện quy định về nguyên tắc, đối tượng, trình tự, thủ tục kiểm kê, nhận diện, ghi danh, biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa ở các lĩnh vực di sản văn hóa vật thể (di tích; di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia), di sản văn hóa phi vật thể, di sản tư liệu và hoạt động bảo tàng; chính sách 2 về nâng cao hiệu quả tổ chức, hoạt động của các cơ quan trực tiếp quản lý di sản, tăng cường nội dung, trách nhiệm, cơ chế thực hiện phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về di sản văn hóa từ trung ương đến địa phương; chính sách 3 về tăng cường nội dung, cơ chế, chính sách thúc đẩy xã hội hóa và thu hút, nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, nghiên cứu, bám sát, nội luật hóa các nguyên tắc, quy định, hướng dẫn của UNESCO về đối tượng, loại hình, tên gọi các loại hình di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của Nhà nước, tổ chức, cộng đồng, cá nhân đối với di sản văn hóa...
Về sở hữu di sản văn hóa, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình nội dung này; đồng thời, quy định cụ thể thẩm quyền, tiêu chí xác định các hình thức sở hữu đối với di sản văn hóa; nguyên tắc quản lý, bảo vệ, phát huy di sản văn hóa; giải quyết tranh chấp về quyền sở hữu đối với di sản văn hóa (nếu có).
Về Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa, một số ý kiến cho rằng, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về “một số nhiệm vụ và giải pháp đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước” yêu cầu Chính phủ rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động các quỹ tài chính của một số luật, do vậy đề nghị tiếp tục cân nhắc về việc thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa.
Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa với tinh thần kiến tạo phát triển
Phát biểu ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, việc sửa đổi căn bản Luật Di sản văn hóa là phù hợp. Ghi nhận Dự án Luật được soạn thảo công phu, nghiêm túc, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, đến nay Dự án Luật đủ điều kiện trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7 tới.
Cơ bản tán thành các nội dung thẩm tra và ý kiến tại phiên họp, góp ý về chính sách nhà nước về di sản văn hóa tại Dự án Luật, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, di sản văn hóa cần được xem là nguồn lực cho phát triển, cần được bảo tồn và phát huy. Mối quan hệ bảo tồn và phát huy cần được rà soát trong tổng thể văn bản luật với tinh thần kiến tạo phát triển.
Chủ tịch Quốc hội đề nghị, cơ quan soạn thảo nghiên cứu xem xét bổ sung chủ trương, chiến lược về công nghiệp văn hóa, thị trường văn hóa, chuyển đổi số văn hóa, số hóa di sản văn hóa, hợp tác công tư, kinh tế văn hóa; bổ sung một số chủ trương, chính sách đặc thù bảo tồn, phát huy di sản văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo, di sản văn hóa quý hiếm có nguy cơ thất truyền…
Liên quan sự thống nhất của Dự án Luật này với các luật khác cũng như Luật hiện hành, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi) sẽ được cho ý kiến, thông qua tại Kỳ họp thứ 7 sắp tới. Do đó, cần xem xét giữa di sản tư liệu và bảo vật quốc gia được quy định trong Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) với tài liệu lưu trữ, tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt được quy định trong Luật Lưu trữ (sửa đổi).
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Luật Quy hoạch chỉ có quy định danh mục quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích, không có quy hoạch di tích, danh lam thắng cảnh. Theo Dự án Luật, trong quy hoạch bảo quản, tu bổ phục hồi di tích lại tách ra thành di sản thế giới, di tích quốc gia đặc biệt với loại di tích thông thường, với thẩm quyền, quy trình thủ tục khác nhau. Đồng thời đề nghị, làm rõ hai phần này vẫn nằm trong loại quy hoạch đã được quy định, hay bổ sung quy hoạch mới, căn cứ lập quy hoạch này như thế nào, loại quy hoạch nào được tổ chức thực hiện trong quy hoạch quốc gia...
Giải trình thêm tại phiên họp về di sản tư liệu, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Phạm Văn Hùng cho biết, đây là vấn đề mới, khi Việt Nam tham gia các điều ước quốc tế, di sản tư liệu được UNESCO công nhận, xác định là một loại hình di sản độc lập với loại hình di sản văn hoá vật thể và phi vật thể, được thể hiện thông qua chương trình ký ức thế giới của UNESCO về di sản được công bố năm 1992 và hướng dẫn thực hiện năm 2002. Thời điểm đó, Việt Nam đã tham gia chương trình này và thống nhất, cam kết thực hiện. Theo UNESCO thì loại hình này không nằm trong di sản văn hoá vật thể và phi vật thể. Do đó, cần có một điều, khoản riêng hoặc xây dựng một chương riêng về di sản tư liệu...
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với chủ trương sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương của Đảng, khắc phục những khó khăn, vướng mắc, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Tuy nhiên đây là Dự Luật rất quan trọng, liên quan tới nhiều lĩnh vực, nhiều luật, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo cũng như cơ quan thẩm tra lưu ý các nội dung đại biểu có ý kiến tại Phiên họp về: chủ trương phát triển công nghiệp văn hóa, thị trường văn hóa; bổ sung một số chính sách đa dạng hóa nguồn lực phát triển văn hóa, xã hội hóa lĩnh vực văn hóa, cải tạo nâng cấp các di sản văn hóa để phát triển văn hóa; định mức đơn giá trong các công trình văn hóa phải đảm bảo tuổi thọ lâu dài... Đồng thời, lưu ý tính thống nhất của các luật khác, trong đó lưu ý thống nhất với Luật Lưu trữ sắp được Quốc hội sẽ thông qua; vấn đề thủ tục hành chính và đầu tư kinh doanh; nguồn lực đảm bảo kinh phí trong phân công, phân cấp, trách nhiệm thực hiện.
