TP Hồ Chí Minh: Tìm giải pháp, nguồn lực để phát huy giá trị của hệ thống sông rạch

Hội thảo đã nghe rất nhiều đánh giá, hiến kế, kinh nghiệm quốc tế từ cách chuyên gia trong và ngoài nước nhằm mục đích tìm kiếm các giải pháp cũng như nguồn lực để phát huyên giá trị của hệ thống sông, kênh rạch trên địa bàn.

Theo ông Võ Văn Hoan – phó chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, mục tiêu đặt ra là “Đến năm 2025 sẽ hoàn thành việc kè trên sông Sài Gòn và hệ thống sông kênh rạch nội thành nhằm phát huy tiềm năng sông và kênh rạch trên địa bàn. Tuy nhiên, hệ thống sông kênh rạch trên địa bàn TP đang đối mặt thách thức như biến đổi khí hậu, tình trạng đô thị hoá nhanh chóng, tình trạng sạt lỡ, sụt lún... Hội thảo lần này nhằm tìm kiếm các giải pháp nhằm khắc phục hạn chế công tác quản lý, quy hoạch cũng như tìm các giải pháp để đẩy nhanh tiến độ xây dựng bờ kè trên hệ thống sông, kênh rạch....”.

Cũng theo ông Võ Văn Hoan, hội thảo sẽ tập trung vào 2 nhóm chủ đề: Quy hoạch thiết kế và môi trường; Chính sách và tổ chức thực hiện. Về công tác lập quy hoạch thiết kế và môi trường phải vận dụng vào điều kiện thành phố, trên nền tảng các mục tiêu tập trung giải quyết các vấn đề cơ bản. ý tưởng thiết kế có các nét đặc trưng riêng phù hợp cho mỗi khu vực. Công tác xây dựng phải phù hợp điều kiện bờ sông, kênh rạch, phù hợp thẩm mĩ. Về giải pháp thực hiện TP sẽ phát huy những thuận lợi của việc thực hiện Nghị quyết 54 (phân cấp một số lĩnh vực cho TP), nhằm thu hút nguồn lực, thu hút thúc đẩy xã hội hoá việc xây dựng bờ kè trên hệ thống sông rạch... Chẳng hạn như TP tính đến các giải pháp như cho thuê đất có thời hạn...để phục vụ cho việc xây dựng bờ kè...

Ông Nguyễn Thanh Nhã – Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc cho biết, hiện nay thành phố đã phủ kín quy hoạch toàn bộ hành lang sông, kênh rạch với hành lang bảo vệ từ 30 - 50m. Có rất nhiều quy hoạch liên quan đến sông kênh rạch như tuyến du lịch đường thuỷ; vận tải hành khách công cộng đường thuỷ; giải quyết ngập... Tuy nhiên, liên quan đến việc quy hoạch hành lang ven sông, kênh rạch ông Nguyễn Thanh Nhã cho rằng cho rất nhiều hạn chế như chưa chú trọng cảnh quan, chưa đặt dòng sông, kênh rạch là trọng tâm; Các quy hoạch chi tiết 1/500 theo các căn cứ của từng thời kỳ khác nhau, thiếu đồng bộ thiếu lối tiếp cận sông; Thiếu đồng bộ quản lý, chưa tích hợp quản lý trong các dự án một cách thông minh khoa học; Tình trạng lấn chiếm bờ sông, xây dựng nhà hàng còn phổ biến chưa có biện pháp xử lý dứt điểm...

Cũng theo ông Nguyễn Thanh Nhã, sông Sài Gòn có tổng chiều dài  111,8km, trong đó 14,8 km là tuyến hàng hải, 97 km là đường thuỷ. Hiện tại mới có 33km được kè. Phần còn lại là đê bao chống ngập kết hợp với đường giao thông, được xây dựng phù họp với tình hình kinh tế tài chính, không đồng bộ....

Tiến sĩ Nguyễn Kim Cương – nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP đánh giá, quá trính đô thị hóa, các công trình dần dần che khuất các dòng sông, thậm chí do quá trình chiếm dụng đất hai bên sông làm cho nhiều đoạn sông không còn có thể tiếp cận đối với mọi người. TP Hồ Chí Minh vốn là một đô thị sông nước cũng đang nằm trong tình trạng đó. Ngoài nguy cơ bị xói lỡ theo quy luật tự nhiên của dòng chảy, dải đất dọc bờ sông còn có nguy cơ bị chiếm dụng và xây dựng tùy tiện, quỹ đất và mặt nước bị lãng phí, cảnh quan sông nước bị hủy hoại, môi trường bị ô nhiễm và cộng đồng dân cư thành phố mất cơ hội tiếp cận không gian rộng lớn tươi đẹp của sông nước. Do không có đường dọc bờ sông, nên mặc dù nằm bên sông Sài Gòn, nhưng dân chúng thành phố chỉ có thể tiếp cận bờ sông một đoạn ngắn dọc công viên Bạch Đằng Q.1. Chỉ những nơi chưa có công trình như khu vực Bình Quới Thanh Đa, Cần Giờ hay Hóc Môn, Củ Chi mới có thể nhìn thấy dòng sông từ trên bờ. Mặc dù đã có những dự án cải tạo môi trường nước và đô thị lớn, chi phí hàng tỷ USD, đã thay đổi bộ mặt Thành phố dọc theo các kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, Tàu Hủ - Bến Nghé, Lò Gốm – Tân Hóa…nhưng tình trạng nhà trên kênh rạch có từ trước Giải phóng vẫn còn tồn tại, không những che khuất dòng kênh mà còn gây ô nhiễm và làm mất mỹ quan đô thị.

Ông Lê Hoàng Châu – Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản (được phân công chủ trì chủ đề “Chính sách và tổ chức thực hiện” trong hội thảo “Quy hoạch phát triển bờ kè sông Sài Gòn và sông kênh nội thành; các giải pháp để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn và sông kênh nội thành vào năm 2025”) kiến nghị rất nhiều giải pháp nhằm phát huy tiềm năng giá trị của hệ thống sông, kênh rạch. Cần sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai để quy định giao đất cho chủ đầu tư dự án đến đến mép bờ cao sông rạch. Đồng thời quy định cơ chế quản lý quỹ đất thuộc hành lang bảo vệ sông rạch. Đề nghị xây dựng quy chế quản lý, sử dụng, khai thác kinh doanh đối với quỹ đất thuộc hành lang bảo vệ sông rạch để thực hiện thống nhất. Đề nghị TP chỉ đạo rà soát kỹ quy hoạch hành lang bảo vệ sông rạch, trước hết là sông Sài Gòn, sông Đồng Nai và các kênh, rạch nội thành; Không để tiếp tục tình trạng phát triển các tòa nhà cao tầng quá dày đặc, lấn át sông Sài Gòn, hoặc biến một phần không gian sông Sài Gòn thành không gian riêng của dự án nhà ở, nhằm khai thác hiệu quả quỹ đất ven sông rạch vì lợi ích công cộng, đảm bảo cảnh quan, môi trường và phát triển bền vững. Đề nghị thực hiện phổ biến hình thức đấu thầu rộng rãi các quỹ đất thuộc hành lang bảo vệ sông rạch để lựa chọn nhà đầu tư khai thác, kinh doanh quỹ đất này có thời hạn…

Trong tham luận của mình, 2 kiến trúc sư Lê Văn Năm và Huỳnh Xuân Thụ kiến nghị, cần tăng thêm mức đầu tư từ ngân sách TP cho các công tác liên quan đến bảo vệ, cải tạo chỉnh trang và phát huy lợi thế sông rạch. Trước mắt tập trung cho công tác quy hoạch, thiết kế đô thị, lập dự án nhằm kêu gọi đầu tư theo hình thức PPP. Xây dựng các cơ chế linh hoạt nhằm tăng cường thu hút các nguồn lực đầu tư tư nhân, xã hội hóa các dự án cải tạo chỉnh tranh sông rạch. Lập danh mục các tuyến kênh rạch trọng điểm cần đầu tư cải tạo, nâng cấp, xây dựng kế hoạch tổng thể, phân kỳ đầu tư từng giai đoạn.