Chưa có thống kê công bố về số lượng người hành nghề bán vé số dạo tại các tỉnh phía Nam nhưng thực tế có thể đến đơn vị hàng nghìn. Trong đó tập trung đông nhất là tại TP. Hồ Chí Minh. Đa phần họ là dân nghèo dựa vào hoa hồng bán vé số hàng ngày để sinh sống, nghỉ ngày nào mất chi tiêu ngày đó.
Đây là những người lao động tự do không có hợp đồng lao động nên cũng không được hưởng chế độ an sinh xã hội chính thức theo quy định của Nhà nước. Nhưng sự tồn tại và phát triển của các công ty xổ số kiến thiết lại dựa vào lực lượng làm thuê này vì họ là những người trực tiếp tạo doanh thu và lợi nhuận cho từng công ty xổ số kiến thiết.
Do địa lợi văn hóa chơi xổ số và do sự cố sức bươn chải cuộc sống của hàng nghìn lao động tự do bán vé số dạo nên hầu như các công ty xổ số kiến thiết phía Nam hàng chục năm qua luôn có lợi nhuận khủng. Nói không hề quá, chưa có ngành kinh doanh nào dễ ăn và thu lợi đậm như xổ số kiến thiết ở các tỉnh phía Nam.
Hàng năm các công ty đều báo lợi nhuận cao hàng trăm, thậm chí nghìn tỷ đồng. Năm 2019 công ty xổ số kiến thiết ở TP. Hồ Chí Minh báo lợi nhuận 1.303 tỷ đồng; tương tự ở Đồng Nai 695 tỷ, An Giang 681 tỷ, Tiền Giang 625 tỷ, Đồng Tháp 600 tỷ, Vĩnh Long 595 tỷ đồng,…Do doanh thu, lợi nhuận cao và được hưởng cơ chế tự kinh doanh, tự hạch toán, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp nhà nước nên việc chi tiêu của các công ty vào diện rất thoáng.Tiền lương bình quân của người lao động của công ty xổ số kiến thiết luôn ở mức nhất nhì trong nhóm doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn. Đặc biệt tiền lương của các lãnh đạo công ty thông thường từ mức 45 đến 60 triệu đồng/tháng. Bên cạnh chi lương hậu, việc chi tiêu tài chính tại không ít công ty có dấu hiệu tùy tiện, sai quy định của Bộ tài chính. Cơ quan thanh tra, Kiểm toán nhà nước cũng từng chỉ ra việc chi tiêu tài chính vi phạm chế độ, tùy tiện, không hiệu quả tại một số công ty. Trong đó đáng chú ý là việc chi tiền tỷ các đoàn tham quan nước ngoài học tập kinh nghiệm nhưng thực chất là đi chơi và du lịch cho cán bộ trong và ngoài công ty. Báo chí đã đưa tin nhiều, dư luận bức xúc, chẳng hạn tại các Công ty xổ số kiến thiết Tiền Giang, Kiên Giang, Bình Phước,..
Nêu lên như vậy để thấy nguồn lực tài chính của các công ty xổ số kiến thiết phía Nam là dồi dào. Có tạm dừng hoạt động 15 ngày từ 1/4 đến 15/4 theo chỉ đạo của Chính phủ về chống dịch cobid-19 thì doanh nghiệp vẫn sống khỏe. Một cán bộ chuyên quản thuế doanh nghiệp tại Cục thuế TP. Hồ Chí Minh xin dấu tên cho biết, doanh nghiêp xổ số có nghỉ chống dịch vài tháng thì trừ chi phí như hoạt động bình thường vẫn còn lợi nhuận nhiều.
Vấn đề đáng nói ở đây, việc các công ty xổ số dừng hoạt động 15 ngày doanh nghiệp không “chết” nhưng hàng chục nghìn người bán vé số dạo sẽ bị “chết” vì mất cần câu cơm hàng ngày. Hơn ai hết lúc này các công ty xổ số phải kịp thời, tức thì có gói hỗ trợ tài chính cứu sống họ. Nguồn tiền đâu ư? Lợi nhuận tích lũy, doanh nghiệp dư sức làm việc này.
Các công ty xổ số kiến thiết không thể biện minh bằng bất cứ lý do nào để thoái thác, đá quả bóng khó khăn đó cho Chính phủ, chính quyền và xã hội. Điều này không chỉ là trách nhiệm xã hội bắt buộc đối với doanh nghiệp mà còn phản ánh cái tâm của người lãnh đạo doanh nghiệp.
Chiều 30/3 tại buổi họp Ban chỉ đạo phòng, chống covid-19 TP Hồ Chí Minh, Chủ tịch UBND TP Nguyễn Thanh Phong cũng đã có ý kiến chỉ đạo Sở Lao động Thương binh và Xã hội lập phương án hỗ trỡ người bán vé số dạo trong lúc hoạt động xổ số bị tạm dừng. Bên cạnh đó hiện một vài mạnh thường quân danh nghĩa cá nhân cũng đã công bố có sữ hỗ trợ chia sẽ khó khăn cho người bán vé số dạo trên địa bàn.
“Một miếng khi đói hơn một gói khi no” đã trở thành đạo lý cuộc sống. Nhưng khi người đói đã có địa chỉ người phải chịu trách nhiệm cưu mang thì hoạt động thiện nguyện, tùy tâm của xã hội nhiều lúc bị giảm ý nghĩa. Chính quyền bao sân trách nhiệm cho doanh nghiệp có khi “lợi bất cập hại”.
