Xuất khẩu gạo sang châu Phi đang gặp khó

Theo Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á (Bộ Công thương), năm 2013, Việt Nam đã xuất khẩu mặt hàng gạo sang 35 trên tổng số 55 nước châu Phi với tổng kim ngạch đạt 775,02 triệu USD, tăng 2% so với năm 2012.

Ảnh minh họa.

Gạo tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu số 1 của nước ta tại khu vực này, chiếm 27% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi và chiếm 26% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam ra thế giới.

Tuy nhiên, trong 3 tháng đầu năm 2014, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang châu Phi nói chung và sang Bờ Biển Ngà và Angola nói riêng gặp rất nhiều khó khăn so với cùng kỳ năm 2013 do sự cạnh tranh gay gắt của gạo giá rẻ của Thái Lan, Ấn Độ.

Trong quý I, Thái Lan đã xuất khẩu sang châu Phi hơn 1 triệu tấn gạo với giá thấp hơn gạo Việt từ 5 đến 10 USD/tấn. Trong khi đó gạo của Ấn Độ và Pakistan tiếp tục có được những lợi thế về cước phí vận tải thấp hơn gạo Việt Nam nên giá rẻ hơn từ 30 đến 40 USD/tấn.

Theo Hiệp hội lương thực Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu gạo sang châu Phi đã giảm gần 63%, chỉ còn chiếm khoảng 7% tổng kim ngạch xuất khẩu của nước ta ra thế giới.

Theo Vụ Thị trường châu Phi, khó khăn lớn nhất trong hoạt động xuất khẩu sang thị trường châu Phi chính là khâu thanh toán. Do năng lực tài chính có hạn nên nhà nhập khẩu châu Phi thường đề nghị mua gạo trả chậm từ 30 đến 90 ngày, hình thức CIF (giao hàng tại cảng đến) và không mở L/C (do chi phí cao).

Một trở ngại nữa là doanh nghiệp hai bên thường thiếu thông tin về thị trường, đối tác của nhau. Vì vậy, để tránh rủi ro, các doanh nghiệp Việt Nam thường xuất khẩu qua các công ty trung gian quốc tế. Điều này làm cho giá gạo xuất khẩu Việt Nam đội lên, làm giảm tính cạnh tranh và đôi khi thương hiệu gạo Việt Nam không được người tiêu dùng địa phương biết đến.

Trong khi đó, theo Tổ chức Nông lương Liên Hiệp quốc (FAO), mức tiêu thụ gạo của châu Phi vào khoảng từ 24 - 24,5 triệu tấn/năm giai đoạn 2011-2013 và mức tiêu thụ bình quân tính theo đầu người là 22,1 kg/năm.

Với số dân hơn 1 tỷ người, nhu cầu tiêu thụ gạo ở châu Phi ngày càng lớn bởi sự tiện dụng của việc chế biến gạo so với kê và những loại ngũ cốc truyền thống khác cũng như do tỷ lệ đô thị hóa ngày càng tăng tại các nước trong khu vực này.

Mặt khác, giá gạo không còn quá cao so với thu nhập của đại bộ phận người dân châu Phi, vì vậy gạo trở thành thức ăn phổ biến trong bữa ăn hàng ngày.

Để hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu gạo vào châu Phi, thời gian qua, Bộ Công Thương đã tổ chức các đoàn nghiên cứu chính sách và xúc tiến thương mại tại nhiều nước nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp hai bên tiếp xúc trực tiếp.

Bộ Công Thương, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã phối hợp với Tổ chức quốc tế Pháp ngữ (OIF) và Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC) tổ chức cuộc gặp giữa các ngân hàng Việt Nam và châu Phi.

Hy vọng thời gian tới, các ngân hàng sẽ tăng cường khả năng hợp tác, xác định nhu cầu của doanh nghiệp và hỗ trợ hoạt động xuất nhập khẩu một cách hiệu quả hơn.

Tháng 3/2013, đoàn Bộ trưởng Thương mại Guinea đã vào Việt Nam ký MOU về gạo theo đó Việt Nam cung cấp cho Guinea gần 1 triệu tấn gạo, thời gian từ 2013 đến 2015.

Tháng 8/2013, Thứ trưởng Bộ Công Thương Việt Nam và Đại sứ Liên bang Comoros đã ký MOU về thương mại gạo, theo đó mỗi năm Việt Nam sẽ cung cấp cho Comoros 60.000 tấn gạo, thời hạn từ tháng 8/2013 đến hết tháng 12 năm 2015.

Hiện Việt Nam và Cộng hòa Congo đang trao đổi về khả năng ký kết Bản ghi nhớ về thương mại gạo giữa hai nước vào tháng 6/2014.

Những thị trường nhập khẩu gạo nhiều nhất của Việt Nam ở châu Phi gồm:

Bờ Biển Ngà (228,45 triệu USD), Ghana (182,8 triệu USD), Cameroon (60,86 triệu USD), Angola (48,72 triệu USD), Algeria(39,93 triệu USD), Mozambique (29,78 triệu USD), Madagascar (27,18 triệu USD), Guinea (17,62 triệu USD), Senegal (17,43 triệu USD), Gabon (16,6 triệu USD), Tanzania (16,10 triệu USD), Bê-nanh (15,61 triệu USD), Togo (15,40 triệu USD), Nam Phi (14,39 triệu USD), Kenya (12,97 triệu USD)...