Văn phòng Chính phủ ra Thông báo số 136/TB-VPCP vào ngày 10/4 giao Bộ GTVT báo cáo, đánh giá cụ thể đối với các trạm BOT còn nhiều bất cập báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Báo cáo Chính phủ, Bộ GTVT cho biết, hiện nay, đơn vị quản lý 73 trong tổng số 88 trạm BOT giao thông trên cả nước. Trong đó, có 56 trạm đặt trong phạm vi dự án và đảm bảo khoảng cách giữa các trạm phù hợp với quy định. Còn lại 17 trạm có bất cập về vị trí đặt trạm.
Đầu tư một nơi, thu phí một nẻo
Trong số 17 trạm BOT bất cập về vị trí được “điểm mặt” thì Trạm BOT La Sơn - Túy Loan có “bất cập về vị trí” khá đặc biệt và khôi hài. Khôi hài ở chỗ trạm này đặt trên tuyến cao tốc La Sơn - Túy Loan, đây là dự án được đầu tư theo hình thức BOT, song lại thu giá hoàn vốn bằng trạm BOT. Chính Bộ GTVT thừa nhận, sau khi rà soát cho thấy việc đặt trạm trên cao tốc La Sơn - Túy Loan như hiện tại, đối chiếu với quy định hiện hành thì "đầu tư một nơi, thu giá một nẻo" và thu giá trên tuyến đầu tư theo hình thức BT là không hợp lý.
| Trạm BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài đặt ngoài phạm vi dự án nhưng vẫn được kiến nghị giữ lại (Ảnh: Lê Việt) |
Đối với trường hợp này, Bộ GTVT cho biết đang phối hợp với nhà đầu tư tính toán lại hiệu quả tài chính và trên cơ sở đó sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo hướng không lập trạm La Sơn - Túy Loan, nhà nước bố trí nguồn vốn để hỗ trợ nếu cần.
Cũng giống như La Sơn - Túy Loan, Trạm BOT Nam Hải Vân được xây dựng để thu giá hoàn vốn cho Dự án hầm đèo Cả. Tuy nhiên, trước đó, trong Văn bản 70/TTg-KTN ngày 12/1/2016, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý cho phép sử dụng 7 trạm, trong đó có Trạm BOT Nam Hải Vân để thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho Dự án hầm đường bộ Đèo Cả (bao gồm hầm Đèo Cả, hầm Cổ Mã, hầm Cù Mông và hầm Hải Vân). Do đó, với trường hợp trạm thu phí này, Bộ GTVT cho biết, đã có quyết định gộp trạm Nam Hải Vân thu chung với trạm Bắc Hải Vân để thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho 2 dự án hầm Đèo Cả và Dự án hầm Phú Gia - Phước Tượng do cự ly quá gần.
Đặt ngoài phạm vi dự án, 3 trạm vẫn được kiến nghị giữ nguyên
Đó là các trạm BOT Cầu Rác (Hà Tĩnh), Tào Xuyên (Thanh Hóa) và Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội). Trong đó, Trạm BOT Cầu Rác dùng để thu phí hoàn vốn cho dự án QL1 tuyến tránh Hà Tĩnh; Trạm BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài để thu phí hoàn vốn cho Dự án tuyến tránh TP Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc và Trạm BOT Tào Xuyên thu phí hoàn vốn cho Dự án tuyến tránh TP Thanh Hóa. Trong báo cáo của mình, Bộ GTVT thừa nhận cả 3 trạm thu phí trên đều nằm ngoài phạm vi của dự án.
Trên thực tế, các trạm thu phí này đều được tận dụng từ các trạm thu phí sử dụng dịch vụ hoàn vốn ngân sách Nhà nước. Lý do của việc “tận dụng” này được Bộ GTVT đưa ra là để... tiết kiệm vốn đầu tư cho việc xây thêm trạm mới (ước tính khoảng từ 30 - 50 tỷ đồng) và đối chiếu với quy định pháp luật tại thời điểm quyết định đầu tư, việc sử dụng các trạm này là phù hợp.
Phương án xử lý đối với việc đặt vị trí ngoài phạm vi dự án của 3 tram thu phí Tào Xuyên, Cầu Rác và Bắc Thăng Long - Nội Bài được Bộ GTVT đưa ra là tiếp tục giữ nguyên vị trí của trạm và cho trạm hoạt động cho tới khi hoàn vốn đủ cho các dự án.
Điều đáng nói, trong số 3 trạm thu phí trên thì Trạm BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài trong thời gian qua liên tục vấp phải ý kiến phản đối của cử tri Hà Nội. Về phía địa phương, UBND TP Hà Nội và Sở GTVT Hà Nội trong những năm qua cũng đã nhiều lần kiến nghị Bộ GTVT dỡ bỏ trạm thu phí đặt sai vị trí này song đề xuất trên vẫn chưa được đáp ứng.
Giữ lại trạm vì sợ đền bù cho chủ đầu tư
Cũng trong báo cáo của Bộ GTVT, có 6 trạm BOT đang thực hiện việc thu phí trên cả tuyến cao tốc và tuyến đường QL hiện hữu có sửa chữa, cải tạo. Đó là Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Thái Nguyên - Chợ Mới, QL6, cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn và cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.
Riêng với Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Thái Nguyên - Chợ Mới và nâng cấp cải tạo QL3 (có một trạm BOT đặt trên QL3 và 1 trạm trên tuyến cao tốc), trước mắt Bộ GTVT cho phép nhà đầu tư thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ trên tuyến cao tốc. Trên cơ sở số liệu doanh thu thực tế trong 3 tháng, Bộ sẽ tính toán các phương án xử lý, thống nhất với UBND tỉnh Thái Nguyên để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Với 3 dự án còn lại, Bộ GTVT cho rằng, nếu dỡ bỏ trạm thu phí của những dự án này trên các tuyến QL, Nhà nước sẽ phải bố trí ngân sách để bù phần thiếu hụt lên đến khoảng 21.000 tỷ đồng (riêng QL5 từ Hà Nội đi Hải Phòng mất khoảng 16.000 tỷ đồng). Đây là phương án khó khả thi trong điều kiện ngân sách Nhà nước còn khó khăn. Do đó, Bộ GTVT kiến nghị cho những trạm thu phí trên QL này tiếp tục hoạt động song song việc tính toán tiếp tục giảm giá vé cho người dân trong điều kiện phương án tài chính của dự án cho phép.
| Bộ GTVT lo ngại việc dỡ bỏ các trạm BOT trên đường QL hiện hữu sẽ khiến ngân sách Nhà nước phải đền bù số tiền lớn (Ảnh: Lâm Anh) |
15/17 trạm sai vị trí vẫn sẽ tiếp tục tồn tại?
Trạm BOT Cai Lậy (tỉnh Tiền Giang) lâu nay vẫn được coi là điểm “nóng” nhất trong số các trạm BOT vấp phải sự phản ứng của người dân vì những bất cập. Trong báo cáo, Bộ GTVT cho biết, sau khi Thủ tướng Chính phủ yêu cầu trạm này dừng hoạt động để Bộ GTVT và các cơ quan, đơn vị liên quan kiểm tra, đánh giá lại toàn bộ dự án và đề xuất những phương án giải quyết, Bộ đã nghiên cứu ra 2 phương án “rút gọn” cho trạm thu phí này.
Phương án thứ nhất là, giữ nguyên vị trí trạm như hiện nay, thực hiện giảm giá chung cho tất cả các phương tiện và mở rộng tối đa phạm vi giảm giá cho người dân quanh trạm. Phương án 2 là xây dựng thêm 1 trạm ở trên tuyến tránh, thu trên cả 2 trạm, phương tiện đi trên tuyến nào, doanh thu sẽ hoàn vốn cho tuyến đó. Trên cơ sở 2 phương án nêu trên, Bộ GTVT và UBND tỉnh Tiền Giang sẽ thống nhất với các bộ, ngành rà soát, lựa chọn phương án triển khai theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Như vậy, trong tổng số 17 trạm BOT có bất cập về vị trí được điểm mặt, Bộ GTVT chỉ đề xuất xóa bỏ đúng một trạm là Trạm BOT La Sơn - Túy Loan. Đây chính là trạm điển hình "đầu tư một nơi, thu phí một nẻo". Ngoài ra, theo báo cáo của Bộ GTVT, Trạm BOT Nam Hải Vân nhiều khả năng cũng sẽ không tồn tại do được kiến nghị gộp chung với Trạm BOT Bắc Hải Vân. 15 trạm thu phí còn lại vẫn được kiến nghị cho tiếp tục hoạt động dù không ít trạm trong số đó đã và đang tồn tại những sai phạm không hề nhỏ về vị trí đặt trạm.
