6 tháng, bồi thường 14 tỷ đồng Thống kê của Bộ Tư pháp cho thấy, trong 6 tháng, từ tháng 10/2015 đến hết tháng 3/2016, các cơ quan chức năng đã thụ lý 15 vụ việc đòi bồi thường nhà nước, ra quyết định giải quyết 12 vụ với tổng số tiền gần 14 tỷ đồng (trong đó, 1 vụ người có lỗi tự nguyện bồi thường, 5 vụ đang đề nghị cấp kinh phí, 6 vụ đương sự không đồng ý nên khiếu nại hoặc khởi kiện). Theo Điều 52 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, trường hợp cơ quan T.Ư có trách nhiệm bồi thường thì kinh phí bồi thường được bảo đảm từ ngân sách T.Ư. Trường hợp cơ quan địa phương có trách nhiệm bồi thường thì kinh phí bồi thường được bảo đảm từ ngân sách địa phương.
 Hơn 4 tháng sau khi được xin lỗi công khai tại địa phương, ông Huỳnh Văn Nén vẫn chưa được bồi thường oan sai. |
Do đó, kinh phí bồi thường cho người bị oan sai sẽ được ứng từ tiền ngân sách, mà thực chất đây là tiền thuế của dân. Sau đó, hội đồng xem xét mức độ hoàn trả để quyết định xem người có lỗi gây oan, sai cho người vô tội phải hoàn trả lại ngân sách số tiền bao nhiêu trong tổng số kinh phí nhà nước đã ứng ra để bồi thường. Thậm chí, nếu là lỗi vô ý, sẽ không phải hoàn trả ngân sách. Chậm trễ trong khâu bồi thường Nghịch lý cho thấy, tiền bồi thường không phải do các cán bộ thực hiện tố tụng gây oan, sai trực tiếp chi trả, mà đã có tiền ngân sách “bảo lãnh”. Thế nhưng tiến độ bồi thường cho những người bị oan, sai vẫn hết sức chậm chễ, điển hình là vụ bồi thường án oan đối với ông Huỳnh Văn Nén. Hơn 4 tháng sau khi được xin lỗi công khai tại địa phương, ông Huỳnh Văn Nén đã gửi đơn yêu cầu TAND tỉnh Bình Thuận bồi thường oan sai 18 tỷ đồng. Tổng thời gian ông Nén phải ngồi tù đối với 2 vụ án oan, cho đến trước khi được tại ngoại hồi cuối tháng 10/2015 là 17 năm, 5 tháng và 5 ngày. Theo ông Nguyễn Văn Bốn - Cục trưởng Cục Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp), Cục đã nhận được đơn của ông Huỳnh Văn Nén. Tuy nhiên, theo trình tự, quy định của pháp luật, TAND tỉnh Bình Thuận sẽ là nơi xem xét, giải quyết đơn yêu cầu bồi thường này, không phải thuộc trách nhiệm của Cục Bồi thường nhà nước. “Nhiều vụ việc giải quyết bồi thường quá chậm chạp. Một số vụ đã phát sinh trách nhiệm bồi thường của Nhà nước nhưng một số cơ quan liên quan né tránh bồi thường, gây bức xúc cho người bị thiệt hại và xã hội” – ông Bốn thừa nhận. Khó thu hồi tiền ngân sách Điều 56 Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước quy định về nghĩa vụ hoàn trả và xử lý trách nhiệm của người thi hành công vụ. Theo đó, tại Khoản 2 của Điều này: Người thi hành công vụ có lỗi vô ý gây ra thiệt hại quy định tại Điều 26 của Luật này không phải chịu trách nhiệm hoàn trả. Như vậy, dễ thấy nếu có sự vô ý, chính những cán bộ có trình độ nghiệp vụ kém, thiếu trách nhiệm, không những cố ý gây oan, sai cho người vô tội mà còn gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước. Điều này hết sức vô lý khi các điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán được đào tạo bài bản, đủ trình độ, lại mắc “lỗi vô ý”. Điều này đã tạo ra lỗ hổng lớn khiến không ít cán bộ thực hiện tố tụng làm ẩu rồi đổ lỗi cho khách quan, do trình độ non yếu. Kể cả khi các cán bộ phạm lỗi cố ý gây oan, sai phải hoàn trả một phần số tiền ngân sách đã ứng ra bồi thường thì theo thống kê của Bộ Tư pháp, tỷ lệ thu hồi tiền ngân sách rất khiêm tốn, gần như rất khó hoặc không thể thu hồi. Phải chăng ngân sách đang bị thâm hụt vì chuộc lỗi oan, sai?
