Nhiều người cho rằng, nếu được thực hiện, quy định này sẽ có lợi cho người lao động (NLĐ) sau khi về hưu, tuy nhiên, sẽ rất khó thực hiện, thậm chí nhiều NLĐ và DN phản đối.
Người lao động, doanh nghiệp không mặn mà
Làm nghề nông, nên thời điểm không có mùa vụ, chị Nguyễn Thị Thoa (huyện Chương Mỹ) thường đi làm thuê ở làng nghề mây tre đan Phú Vinh, lâu thì 2 - 3 tháng, nhanh thì 1 tháng. Từ trước đến nay, chị chưa bao giờ ký hợp đồng LĐ, mà mọi công việc, lương, thưởng đều được "thỏa thuận miệng" giữa người làm công và chủ DN. Khi chúng tôi đề cập đến vấn đề ký hợp đồng LĐ và đóng BHXH, chị Thoa thành thật: "Nói thật, tôi và chủ DN quen nhau rồi, công việc cứ thế mà làm, mỗi tháng anh D. trả tôi 3,5 triệu đồng, nay phải đóng BHXH, chắc chắn tiền lương sẽ phải bớt đi một khoản, mà không biết "số phận" món tiền đó sau này sẽ ra sao. Chúng tôi đi làm ngày nào, thu nhập thêm khoản nào hay khoản đó, còn chưa nghĩ đến việc tích lũy sau này".
Người lao động làm việc tại làng nghề mây tre đan Phú Vinh, huyện Chương Mỹ. Ảnh: Bá Hoạt
|
Tuy nhiên, cũng có người lại mong muốn được đóng BHXH nhưng không được DN thực hiện: "Tôi làm công cho một công ty xây dựng trên địa bàn quận Thanh Xuân, nhưng họ chỉ ký hợp đồng 3 tháng, hết lại ký tiếp. Tôi cũng mong muốn được gắn bó lâu dài, đóng BHXH để sau này về hưu còn có khoản lương hưu, nhưng ở đây, LĐ như chúng tôi đều không được đóng BHXH" - anh Nguyễn Văn An (Văn Quán, Hà Đông) bày tỏ.
Đề cập đến vấn đề này, anh Nguyễn Xuân Q. - chủ một DN kinh doanh xe máy tại Hà Nội cũng cho rằng, đây là quy định không khả thi. Anh Q. lý giải, về phía DN, thời gian làm việc ít, nên người sử dụng LĐ không biết NLĐ có làm được việc hay không và họ có gắn bó với mình lâu dài hay không. Ngoài ra, thủ tục ký kết BHXH cũng khá phức tạp. Vả lại, bản thân NLĐ cũng không muốn tham gia BHXH, vì tiền đóng BHXH sẽ khấu trừ vào tiền lương tháng của họ. Vì vậy, nhiều người sẽ bị thiệt nếu như không tiếp tục làm việc có hợp đồng nữa. Còn anh Trần Phan Hùng - chủ một DN sản xuất cửa kính (huyện Thường Tín) khẳng định: "Trong quá trình làm việc, nếu hai bên không vừa ý nhau có thể nghỉ hoặc cho nghỉ bất cứ lúc nào, còn lúc đã ký hợp đồng LĐ, đóng BHXH thì rất ràng buộc, lúc nghỉ việc lại nhiều thủ tục. Vì vậy, từ trước đến nay, kể cả với hợp đồng 1 tháng, 3 tháng hay 1 năm, 3 năm, chúng tôi đều không đóng BHXH. Công nhân họ cũng biết việc ấy nhưng họ không yêu cầu đóng".
Cửa hẹp cho phương án mở
Phải khẳng định rằng, nếu đơn thuần xét về yếu tố an sinh xã hội, việc mở rộng đối tượng BHXH bắt buộc cho LĐ mùa vụ là một bước tiến lớn. Thực tế, nhóm LĐ này chủ yếu làm việc trong khu vực có quan hệ LĐ, nhưng trên thực tế thường bị người sử dụng LĐ vận dụng hình thức ký hợp đồng LĐ dưới 3 tháng để không phải thực hiện nghĩa vụ BHXH. Hiện nhóm này chiếm từ 30 - 40% trong tổng số LĐ thuộc khu vực có quan hệ LĐ.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng khả năng mở rộng rất khó khả thi, vì LĐ thời vụ dưới 3 tháng thường không có hợp đồng bằng văn bản, vì vậy quản lý thu - chi chế độ bảo hiểm đối với các đối tượng này rất khó khăn, tốn kém. Ngoài ra, đối với nhóm LĐ phi chính thức (LĐ tự làm và LĐ gia đình) thì việc khuyến khích tham gia càng khó thực hiện. Bởi, theo Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, NLĐ nếu tự nguyện tham gia BHXH sẽ phải đóng 22% mức thu nhập hàng tháng. Nếu muốn được hưởng chế độ lương hưu và các chế độ khác thì sẽ phải đóng liên tục trong vòng 20 năm. Rõ ràng sẽ có ít NLĐ nào muốn tham gia BHXH vì những thiệt thòi trước mắt, và mù mờ về lợi ích sau này.
Đề cập đến quy định này, nhiều đại biểu Quốc hội cũng khẳng định thiếu tính khả thi. Theo đại biểu Cao Thị Xuân (đoàn Thanh Hóa), Luật hiện hành quy định đối tượng làm việc có hợp đồng LĐ bắt buộc phải đóng BHXH, nhưng mới chỉ gần 70% DN tham gia. Vậy đối tượng LĐ từ 1 - 3 tháng thì biện pháp nào quản lý được và bắt buộc họ tham gia trong khi đời sống của đa số LĐ này đang rất khó khăn. Còn bà Trương Thị Mai - Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cũng bày tỏ, việc đưa nhóm LĐ trên tham gia BHXH bắt buộc là cần thiết nhằm tiếp tục mở rộng đối tượng tham gia BHXH, bảo đảm an sinh xã hội cho NLĐ khi không còn khả năng LĐ. Tuy nhiên, bà Mai cũng thừa nhận sẽ khó khả thi, và muốn làm được, đòi hỏi BHXH Việt Nam và chính quyền địa phương phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác quản lý, xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý đối tượng và có biện pháp cụ thể hỗ trợ DN và cả NLĐ.
