Liên quan đến công tác chỉ đạo, điều hành XK gạo, Bộ Tài chính cho rằng, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành để làm việc với các địa phương và DN XK gạo, nhưng thực tế Bộ Công Thương chỉ thực hiện một cuộc họp nửa ngày nên chưa thể đánh giá được tổng thể nguồn cung và tình hình XK gạo.
Theo lý giải của Bộ Công Thương, ngày 25/3/2020, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản số 2280/VPCP-NN nêu rõ ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ: “Giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ NN&PTNT, Tài chính và các cơ quan liên quan thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để làm việc với các địa phương và các DN XK gạo. Từ đó, rà soát, kiểm tra, đánh giá về nguồn cung thóc gạo, tình hình XK và thực hiện dự trữ lưu thông, tình hình thực hiện hợp đồng XK gạo; trên cơ sở đó, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc điều chỉnh hoạt động xuất khẩu gạo… trước ngày 28/3”.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ngày 25/3/2020, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 987/QĐ-BCT thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành để làm việc với các địa phương và DN XK gạo.
Theo Bộ Công Thương với thời hạn 3 ngày kể từ ngày 25/3 và trong điều kiện dịch bệnh đang diễn biến hết sức phức tạp, việc tổ chức làm việc với từng tỉnh, từng DN để nắm tình hình là không khả thi. Vì vậy, Bộ Công Thương đã mời các bộ, ngành có liên quan, đại diện UBND TP Hồ Chí Minh, UBND các tỉnh, TP thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và 20 DN XK gạo lớn nhất tham dự buổi làm việc với đoàn kiểm tra vào ngày 26/3 tại TP Hồ Chí Minh.
Tại buổi làm việc, từng tỉnh, TP, DN đã báo cáo về tình hình sản xuất, nguồn cung thóc - gạo, tình hình XK, ký kết hợp đồng XK theo yêu cầu của đoàn kiểm tra. Kết quả cho thấy, số liệu về cơ bản khớp với các đánh giá trước đó của Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT về sản xuất, cung - cầu và xuất khẩu gạo, kể cả các dự báo về tiến độ xuất khẩu tới cuối tháng 5/2020.
Trên cơ sở tổng hợp ý kiến và số liệu báo cáo bằng văn bản của các bên, sau khi xin ý kiến của các thành viên đoàn kiểm tra, ngày 28/3, với tư cách là bộ chủ trì đoàn kiểm tra liên ngành, Bộ Công Thương đã có văn bản số 2237/BCT-XNK báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả rà soát, đánh giá và kiến nghị phương án điều hành XK gạo.
Trả lời về vấn đề Bộ Công Thương không tiếp thu ý kiến của Bộ Tài chính, theo Bộ Công Thương, cấm xuất khẩu gạo để buộc người dân, DN phải bán gạo cho dự trữ quốc gia là việc không nên làm, nhất là trong bối cảnh người dân, DN đang phải chịu rất nhiều tác động tiêu cực do dịch bệnh Covid-19 gây ra.
Cách giải quyết phù hợp nhất, được người dân, DN đồng tình ủng hộ là tiếp tục cho XK nhưng có sự kiểm soát chặt chẽ, minh bạch về số lượng để bảo đảm an ninh lương thực trong bối cảnh dịch bệnh, hạn hán, xâm nhập mặn. Đề xuất dừng XK trên cơ sở phân biệt gạo tẻ và các loại gạo khác có thể sẽ dẫn đến rủi ro và là mảnh đất màu mỡ cho lợi ích nhóm phát triển bởi bằng mắt thường, rất khó phân biệt giữa gạo tẻ cấm XK và gạo nếp phép xuất khẩu.
Để giảm thiểu rủi ro, cơ quan hải quan sẽ buộc phải kiểm tra và trưng cầu giám định chủng loại gạo cho từng lô gạo XK khiến chi phí tăng thêm là bất hợp lý... trong bối cảnh người dân, DN đồng tình việc hạn chế XK gạo để chung tay cùng Chính phủ bảo đảm an ninh lương thực.
