Cân nhắc lộ trình tăng giá điện

Nhấn mạnh về một trong những vấn đề trọng tâm là việc điều chỉnh giá điện, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên yêu cầu cùng với bám sát, tuân thủ quy trình thực hiện theo quy định tại Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg ngày 30/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ, việc điều chỉnh giá điện cần phải được tính toán, đánh giá, cân nhắc đầy đủ tác động đến lạm phát, đời sống người dân, điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ và đúng quy định.

Thận trọng với bài toán giá điện

Khung giá bán lẻ điện mới đã có, theo đó, khung giá điện được điều chỉnh tăng với mức giá sàn/tối thiểu tăng 220 đồng và giá trần/tối đa tăng 538 đồng/kWh (biên độ 13 - 28%) so với cũ. Song lộ trình điều chỉnh tăng giá điện ra sao, mức nào là phù hợp đòi hỏi tính toán kỹ trong bối cảnh giá năng lượng chịu tác động từ thế giới, và khả năng biến động tăng cao bất thường, khó đoán định…

Xung quanh vấn đề, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam Nguyễn Tiến Thỏa - nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) đã có những gợi mở việc tăng giá điện để đảm bảo cân đối nền kinh tế, góp phần ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát.

Dưới góc độ chuyên gia về quản lý - thẩm định giá, ông Nguyễn Tiến Thỏa cho biết, trước tác động của cuộc chiến tại Ukraine và các yếu tố cung - cầu trên thị trường, giá các loại nhiên liệu cung ứng cho sản xuất điện như than, xăng, dầu, khí đều tăng rất cao so với trước, dẫn đến giá điện ở nhiều nước tăng khá cao. Hiện giá than thế giới năm 2022 đã tăng gấp 6 lần so với năm 2020 và tăng gấp khoảng 2,6 lần so với năm 2021. (Việc giá than nhập khẩu tăng đã làm cho chi phí mua điện từ các nhà máy sử dụng than nhập khẩu và các nhà máy điện sử dụng than pha trộn giữa than nhập khẩu và trong nước năm 2022 tăng khoảng 25% so với năm 2021, tức là từ khoảng 1.635 đồng/kWh lên 2.043 đồng kWh).

Đối với giá dầu (là cơ sở để tính toán giá khí cho các nhà máy sử dụng nhiên liệu khí) thì năm 2022 tăng khoảng 2,2 lần so với năm 2020 và tăng khoảng 1,3 lần so với năm 2021. Việc tăng giá đó đã làm cho giá điện bình quân của các nhà máy tua bin khí tăng khoảng 11,31%, tức là từ khoảng 1.620 đồng kWh lên 1.843 đồng kWh. Tại Việt Nam, chi phí nhiên liệu phải nhập khẩu để sản xuất điện cũng tăng theo giá thế giới, kéo theo chi phí phát điện tăng. Tính toán cho thấy, chi phí phát điện chiếm tới 80% trong giá bán điện.

Như vậy, khi chi phí sản xuất, kinh doanh điện tăng, trong khi giá bán điện bình quân hiện hành chưa được điều chỉnh khá lâu. Điều này đã làm cho giá hiện hành không bù đắp được chi phí sản xuất, kinh doanh, dẫn đến ngành điện gặp khá nhiều khó khăn.

“Sản xuất, kinh doanh bị lỗ là điều không tránh khỏi. Tuy nhiên số lỗ cụ thể bao nhiêu phải được các cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, kết luận một cách khách quan, công bố công khai và minh bạch để tạo sự chia sẻ, đồng thuận của người tiêu dùng và trong xã hội” – ông Nguyễn Tiến Thỏa nói.

Cùng với đó việc điều chỉnh giá bán điện cũng cần xem xét, cân nhắc, điều chỉnh ở mức nào là một câu hỏi khó cần phải được tính toán rất kỹ. Thực tế, nếu mà thực hiện ngay và thực hiện đúng nguyên tắc của Luật Giá (giá phải bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh cho ngành điện), mức điều chỉnh giá điện phải tăng khoảng 15% so với giá bán hiện hành. Song, ở mức điều chỉnh này có thể sẽ có những tác động khá mạnh. Bởi nếu tính ra, với 15% điều chỉnh giá lên sẽ đẩy lạm phát trực tiếp vòng 1 tăng khoảng 0,5%, chưa kể tác động đến vòng 2. Đơn cử, đẩy giá thành sản xuất thép tăng khoảng 0,9%, xi măng tăng khoảng 2,25%, dệt may tăng khoảng 1,95%... đấy là những ngành sử dụng nhiều điện.

“Do đó, để giảm thiểu tác động của giá điện lên sản xuất, đời sống và lạm phát là cũng có thể tính tới chia lộ trình điều chỉnh ra làm 2 đợt, và mỗi đợt điều chỉnh tăng khoảng từ 7 - 8%. Với mức điều chỉnh này đẩy lạm phát vòng 1 của đợt 1 lên khoảng 0,2%. Sau đó tính toán và theo dõi, nếu những tháng cuối năm mà thuận lợi, kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát vẫn kiểm soát trong tầm đề ra có thể thực hiện điều chỉnh giá đợt 2” – ông Nguyễn Tiến Thỏa nêu ý kiến.

Tiết kiệm là giải pháp tối ưu

Trong hoàn cảnh khó khăn đó buộc phải điều chỉnh giá điện dù có tác động bất lợi không chừa một ngành, lĩnh vực nào. Theo một số chuyên gia kinh tế nhấn mạnh, muốn hay không chúng ta vẫn phải đối mặt, quan trọng là sự đồng thuận và chia sẻ với những khó khăn đó, để có những giải pháp thích ứng tích cực, hạn chế thấp nhất tác động gây ra.

Với thành tố tham gia thị trường, ông Nguyễn Tiến Thỏa đưa ra khuyến nghị, trước hết, về phía Nhà nước nên tiếp tục thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh nói chung, cho sản xuất, kinh doanh điện nói riêng, cho thu hút đầu tư phát triển ngành điện. Có thể phải xem xét xử lý các chính sách tình huống mang tính đặc biệt, tính đặc thù và có thời hạn nhất định đối với sản xuất và đầu tư đối với ngành điện.

Đồng thời, cũng phải có những giải pháp tổng thể để kiểm soát, bình ổn mặt bằng giá, ngăn ngừa tác động của việc điều chỉnh giá điện đến mặt bằng giá của nền kinh tế với hàng hóa, dịch vụ khác mà sử dụng sản phẩm điện; lợi dụng việc tăng giá điện để đẩy giá, ảnh hưởng đến mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Còn về phía ngành điện, vẫn phải tiếp tục thực hiện ngay và có hiệu quả các giải pháp tiết kiệm chi phí thông qua các biện pháp nâng cao hiệu lực, năng lực quản trị; nâng cao năng lực, hiệu quả sản xuất, kinh doanh; tiết kiệm các chi phí thường xuyên (ngành điện đã và đang thực hiện tiết kiệm 10% chi thường xuyên)… Ngoài ra, phải tổ chức vận hành tối ưu hệ thống điện để phát huy tối đa nguồn thủy điện là nguồn chi phí thấp để hoạt động vào lưới điện, góp phần giảm giá thành.

Đối với người tiêu dùng điện, việc phải chấp nhận giá điện được điều chỉnh ở mức độ nào, dù thấp hay cao vẫn phải thực hiện quyết liệt các giải pháp tiết kiệm trong tiêu dùng; thực hiện các chương trình tiết kiệm điện của Chính phủ; Các bộ, ngành cũng cần thiết phải có chương trình tiết kiệm tiêu dùng điện. Đồng thời các DN sản xuất, kinh doanh cũng cần thiết phải có phương án, các giải pháp tổng thể tính toán để làm sao tiết giảm được chi phí và giá thành sản phẩm, thích ứng được với thị trường và cạnh tranh trong điều kiện giá đầu vào, giá điện có tác động làm cho giá thành tăng lên.