Giải ngân và phân bổ vốn đầu tư công vẫn chậm so với yêu cầu
Bộ Tài chính cho biết tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 2 tháng ước tính mới đạt 6,55% kế hoạch năm 2023. Nếu so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thì tỷ lệ giải ngân đạt 6,97%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2022 (8,61%); trong đó vốn trong nước đạt 7,24% (cùng kỳ năm 2022 đạt 9,22%), vốn nước ngoài đạt 0,40% (cùng kỳ năm 2022 đạt 0,20%). Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 2, chỉ có 10 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 10%.
Nguyên nhân giải ngân vốn đầu tư công chậm chủ yếu tập trung ở 3 nhóm nguyên nhân: Thứ nhất là do thể chế, cơ chế, chính sách chưa điều chỉnh phù hợp, kịp thời, quy định phức tạp về ngân sách, đất đai, môi trường, giải phóng mặt bằng... Nhóm nguyên nhân thứ hai là tổ chức thực thi, cùng hệ thống pháp luật như nhau, nhưng có tỉnh rất tốt, có bộ, ngành, địa phương còn kém. Chậm trễ trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư; công tác xây dựng kế hoạch còn hạn chế… Nhóm nguyên nhân thứ ba là trong công tác triển khai dự án do giá nguyên vật liệu đầu vào tăng mạnh và nhiều nơi còn thiếu hụt nguồn cung nguyên vật liệu; tăng chi phí DN.
Đà tăng của giá hàng hóa gây sức ép và khó khăn trong triển khai các dự án đầu tư công. Đáng kể nhất là thép, với mức tăng từ 1,2 - 2 triệu đồng/tấn, hay giá cát tại một số khu vực thậm chí tăng gấp đôi. Trong số các loại vật liệu xây dựng, thép đóng góp tỷ trọng lớn trong công trình dân dụng, công nghiệp và cả hạ tầng, vì thế khi giá thép tăng mạnh từ cuối năm ngoái đã kéo theo giá vật liệu xây dựng các loại tăng.
Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Tài chính đề nghị Bộ KH&ĐT phối hợp. Tập trung hướng dẫn và tổng hợp chung nhu cầu của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương về việc kéo dài thời gian thực hiện, giải ngân kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương năm 2022 sang năm 2023 theo chỉ đạo.
Các đơn vị sớm trình cấp có thẩm quyền giao kế hoạch vốn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội để có cơ sở giao kế hoạch vốn năm 2023. Trong số đó, “khẩn trương phân bổ hết kế hoạch vốn năm 2023 cho các dự án để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm”- Bộ Tài chính đề nghị. Theo tính toán của Bộ Tài chính, tổng số vốn chưa phân bổ chi tiết là 79.464 tỷ đồng, chiếm 11,24% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.
Đối với các bộ, cơ quan trung ương, Bộ Tài chính đề nghị phải thực hiện đôn đốc phân bổ, nhập dự toán vào TABMIS và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước năm 2023.
Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, kịp thời điều chỉnh đơn giá
Năm 2023, Chính phủ xác định đẩy mạnh phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công và thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, 3 chương trình mục tiêu quốc gia là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các cấp, các ngành, các địa phương.
Giới phân tích cho rằng năm 2023, kế hoạch vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước lập kỷ lục, gần 711.000 tỷ đồng, tăng hơn 130.000 tỷ đồng so với 2022. Đó là chưa kể kế hoạch vốn năm trước chuyển sang, điều này vô hình trung tiếp tục tạo áp lực lớn cho việc giải ngân vốn năm nay. Thủ tướng yêu cầu, năm 2023 sẽ giải ngân ít nhất 95% trong hơn 711.000 tỷ đồng vốn đầu tư công; Phải vừa bảo đảm tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cao, vừa bảo đảm đúng chất lượng, hiệu quả các công trình, dự án.
Thủ tướng nêu rõ một số nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, trong đó yêu cầu tiếp tục rà soát các vướng mắc về thủ tục pháp lý, thẩm quyền đến đâu xử lý đến đó. Về nguyên vật liệu, Thủ tướng đề nghị các địa phương dự báo, cân đối lại nguồn và điều chỉnh giữa các địa phương dưới sự điều tiết của các bộ liên quan; đề cao kỷ luật, kỷ cương hành chính, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, chậm tiến độ giao vốn, thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn; cá thể hóa trách nhiệm người đứng đầu gắn với đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Để tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, các chuyên gia cho rằng cần rà soát và quyết định điều chuyển vốn theo thẩm quyền hoặc báo cáo cấp thẩm quyền để điều chuyển kế hoạch vốn của những dự án không có khả năng thực hiện được cho các dự án có khả năng thực hiện để phần đấu giải ngân hết kế hoạch được giao. Cần có chế tài xử lý các chủ đầu tư, ban quản lý dự án không thực hiện hết kế hoạch vốn đã được giao.
Bộ Tài chính nhấn mạnh để tăng tốc giải ngân, đó là nâng cao trách nhiệm người đứng đầu trong việc quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án và giải ngân vốn đầu tư công. Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, các cơ quan có thẩm quyền trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình phải chủ động tháo gỡ các vướng mắc; đồng thời, phải tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; kịp thời điều chỉnh các đơn giá cho phù hợp với thực tiễn để bảo đảm công trình có chất lượng bền vững…
Với vấn đề đền bù giải phóng mặt bằng , theo ông Phớc, quy định cấp tỉnh chịu trách nhiệm phê duyệt đơn giá, sau đó về các huyện thành lập các hội đồng đền bù và phê duyệt các phương án đền bù. Kế hoạch giải ngân nhanh vốn đầu tư công trong năm 2023 được lãnh đạo các địa phương đặt trọng tâm trong hoàn thành các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội.
Tại Nghệ An, các Phó Chủ tịch UBND tỉnh trực tiếp chỉ đạo, đôn đốc tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công các dự án được phân công phụ trách, đảm bảo đến hết năm 2023 giải ngân vốn đầu tư công các dự án đạt 95-100% kế hoạch; Hải Dương có Chỉ thị phấn đấu giải ngân vốn đầu tư công đạt trên 95% kế hoạch giao. Tỉnh Thanh Hoá yêu cầu trước ngày 30/6/2023 phải giải ngân đạt 60% và trước ngày 30/9/2023 phải giải ngân đạt 100% kế hoạch vốn... Các địa phương đều giao cụ thể cho các cán bộ phụ trách từng công trình, báo cáo hằng tuần, kịp thời hoàn thiện thủ tục, giải ngân vốn.
Để đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế năm 2023, cần tiếp tục cải cách thể chế để giải ngân vốn đầu tư công được tốt hơn, đúng kế hoạch chứ không phải dồn vào cuối năm.
Chúng ta cần giải ngân đều, nhanh trong 4 quý của năm để tăng hiệu quả hấp thụ của nền kinh tế. Đồng thời, cơ quan quản lý nhà nước cần cắt giảm bớt các thủ tục hành chính, giảm phiền hà cho người dân, DN (PGS.TS Đinh Trọng Thịnh-chuyên gia kinh tế)
