Giảm thiểu ô nhiễm không khí làng nghề Hà Nội: Xử lý ngay từ nguồn phát thải

Làng nghề điêu khắc, mỹ nghệ xã Sơn Đồng (huyện Hoài Đức) đã nổi tiếng trong và ngoài nước với những sản phẩm điêu khắc hoành phi, câu đối, tạc tượng từ gỗ, đồ thờ sơn son thếp vàng, thếp bạc. Tuy nhiên, đa phần hộ sản xuất có quy mô nhỏ lẻ, phân tán khắp làng đã tạo ra các nguồn thải khó tập trung và gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí.

Theo kế hoạch của Sở Công Thương Hà Nội, từ nay đến năm 2030, Hà Nội sẽ dành khoản kinh phí trị giá 1.350 tỷ đồng để xử lý ô nhiễm môi trường các làng nghề. Cụ thể, đến hết năm 2020, sẽ bố trí khoảng 750 tỷ đồng xây dựng hệ thống xử lý môi trường tại 50 làng nghề trọng điểm. Giai đoạn 2020 - 2030, dành 600 tỷ đồng xây dựng hệ thống xử lý môi trường tại 30 làng nghề khác.

Do đặc thù chuyên sản xuất đồ gỗ nên khi đến Sơn Đồng đâu đâu cũng thấy tiếng cưa, đục, bào, mài… cùng bụi gỗ, mùi sơn. Tại những xưởng sản xuất, bụi gỗ bay tứ tung, phả ra môi trường xung quanh. Cùng với đó, mùi dung môi pha sơn nồng nặc, phát tán ra không khí ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe người dân. “Thực trạng ô nhiễm không khí của làng nghề đã diễn ra nhiều năm nay nhưng chưa có giải pháp tháo gỡ triệt để. Hiện làng nghề chưa được quy hoạch tập trung, đa số xưởng sản xuất có diện tích nhỏ, nằm xen kẽ với các khu nhà dân. Nhiều xưởng còn tận dụng mặt bằng hay hiên nhà để làm nơi sản xuất” – Chủ tịch UBND xã Sơn Đồng Nguyễn Chí Lợi cho biết.

Tại Phú Xuyên - huyện có nhiều làng nghề truyền thống của Hà Nội như giày da Giẽ Thượng, tết võng dù, gia công đồ thủ công túi xách, ba lô, ví da…, nỗi lo về ô nhiễm môi trường vẫn là gánh nặng của chính quyền và người dân. Theo người dân địa phương, việc thu gom rác thải do công ty môi trường đảm nhận chưa thật sự đáp ứng nhu cầu thu gom, xử lý, do đó, vẫn xảy ra tình trạng đốt rác, nhất là vào mùa cao điểm. Việc đốt dây dù, mút xốp… khiến cho môi trường sống trở nên ngột ngạt, khó thở.

Tương tự, tại một số làng nghề khác như làng nghề mộc thôn Định Quán (Tiền Phong), làng nghề điêu khắc Nhân Hiền (xã Hiền Giang), làng nghề thêu may thôn Gia Khánh (xã Nguyễn Trãi), huyện Thường Tín; làng nghề may mặc, khảm trai thôn Từ Thuận (xã Vân Từ), huyện Phú Xuyên..., ô nhiễm môi trường không khí chủ yếu do quá trình gia công sản phẩm sử dụng sơn PU, bụi, khói, lưu huỳnh... đang khiến cuộc sống của người dân tại các làng nghề gặp không ít trở ngại.

Thực hiện chủ trương của TP Hà Nội, chính quyền các xã có làng nghề đã chủ động đưa ra giải pháp phù hợp với đặc thù và loại hình sản xuất. Điển hình như xã Quảng Phú Cầu (huyện Ứng Hòa), vài năm gần đây, một số cơ sở sản xuất tăm hương đã tích cực thu gom bụi, vật liệu thừa để ép bán lại cho các cơ sở sản xuất thành than củi, hạn chế việc đốt rác thải gây ô nhiễm không khí.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, GS.TS Đặng Thị Kim Chi – Chủ tịch Hội đồng khoa học và kỹ thuật, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam cho biết, giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí tại các làng nghề cũng giống như nhiều vấn đề ô nhiễm khác là phải giải quyết tại nguồn, nơi xảy ra phát thải. Đặc biệt, với vai trò quản lý, chính quyền địa phương phải trực tiếp hướng dẫn và kiểm soát hoạt động của các làng nghề. Trước hết là thay đổi nhận thức, coi làng nghề là hoạt động sản xuất công nghiệp thay vì hoạt động nông nghiệp như trước. "Ngoài vấn đề quy hoạch, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của người dân làm nghề..., việc lựa chọn công nghệ và quy mô xử lý khí thải cũng phải phù hợp với đặc thù, điều kiện kinh tế của làng nghề, cũng như trình độ kỹ thuật của người lao động" - bà Đặng Thị Kim Chi nói.

Giải quyết ô nhiễm bụi khí làng nghề nói riêng và ô nhiễm không khí nói chung không chỉ ngày một ngày hai, mà cần có một chiến lược, kế hoạch lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc của các cấp, các ngành từ T.Ư đến địa phương.