Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân khiến việc các sàn giao dịch TMĐT liên tục xuất hiện hàng giả, nhái nhãn mác là do đăng ký trở thành chủ cửa hàng và bán sản phẩm trên các website TMĐT như Lazada, Shopee, Sendo… khá dễ dàng, không bó buộc bằng quy định trách nhiệm đối với người kinh doanh. Ngay cả sàn giao dịch cũng không chịu trách nhiệm kiểm soát, quản lý hàng hóa được bày bán đã trở thành lỗ hổng cho những gian thương trà trộn hàng giả hàng nhái, kém chất lượng để lừa người tiêu dùng. Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Đàm Thanh Thế: Các vi phạm chủ yếu là không đăng ký kinh doanh TMĐT đã trở thành kênh tiêu thụ “hiệu quả” các loại hàng giả, hàng lậu... khiến người tiêu dùng mất lòng tin. Các vi phạm trên môi trường TMĐT chủ yếu là không đăng ký kinh doanh; nhiều cá nhân bán hàng giả, hàng nhái nhưng lại đăng hình ảnh hàng hóa thật trên website đánh lừa người tiêu dùng. Đáng nói là, có hiện tượng một số công ty chuyển phát nhanh “vô tình” trở thành công cụ vận chuyển hàng lậu, điều này đã gây nhiều khó khăn cho lực lượng QLTT trong việc chống hàng giả. Ngoài ra, với hình thức thanh toán Internet banking nên việc truy tìm dấu vết người bán hàng giả tại các sàn TMĐT hết sức khó khăn, do các quy định bảo mật thông tin cá nhân. Thời gian tới, cơ quan lập pháp cần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác chống hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ trên sàn TMĐT. Cụ thể, cần tăng nặng hình thức xử phạt vi phạm hành chính nhằm răn đe các đơn vị và cá nhân kinh doanh bất hợp pháp nếu không sẽ xảy ra hiện tượng nhờn luật, vì mức độ xử phạt quá thấp so với lợi nhuận thu được. Đặc biệt, cần làm rõ việc ràng buộc trách nhiệm của các sàn TMĐT với hàng hóa bày bán, qua đó ngăn chặn tình trạng lợi dụng sàn giao dịch TMĐT để bán hàng giả, hàng lậu, lừa đảo người tiêu dùng. Phó Cục trưởng Cục TMĐT & Kinh tế số Nguyễn Thị Minh Huyền: Yêu cầu phải điều chỉnh về văn bản luật Hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài phát sinh dưới nhiều hình thức và một số mô hình hoạt động TMĐT mới đã đặt ra yêu cầu mới đối với cơ quan quản lý. Trên thực tế, Nghị định số 52/2013/NĐ-CP đã được xây dựng khá chi tiết và đáp ứng tốt yêu cầu của công tác quản lý, nhưng TMĐT phát triển nhanh và liên tục, đặt ra yêu cầu phải điều chỉnh. Hiện tại, Cục TMĐT & Kinh tế số đang chủ trì xây dựng sửa đổi Nghị định số 52/2013/NĐ-CP. Trong đó chú trọng tới các nội dung liên quan tới điều kiện thiết lập các website và ứng dụng TMĐT để mua bán các mặt hàng hạn chế kinh doanh; minh bạch hóa thông tin sản phẩm đặt biệt là quy định về ghi nhãn hàng hóa hiện hành, kể cả nhãn phụ, nhãn gốc; tăng cường trách nhiệm của chủ sở hữu các sàn giao dịch TMĐT trong quản lý hoạt động TMĐT trên sàn. Chuyên gia bán lẻ Vũ Vinh Phú: Các sàn thương mại phải có trách nhiệm Sàn giao dịch TMĐT cũng giống như chợ mua bán hàng hóa và ban quản lý chợ phải kiểm soát, quản lý được các hộ kinh doanh. Nếu cơ quan chức năng phát hiện các tiểu thương kinh doanh hàng giả, hàng nhái, họ sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật, đồng thời ban quản lý chợ cũng phải chịu trách nhiệm. Vì vậy, các sàn TMĐT phải có trách nhiệm kiểm soát, quản lý hàng hóa được bày bán trên trang của mình và phải xác định rõ trách nhiệm của chủ sàn giao dịch. (Hoài Nam) |
Gian nan chống hàng giả trên sàn thương mại điện tử
Kinhtedothi - Dịch Covid-19 bùng phát cũng là lúc việc mua bán hàng hóa qua các sàn thương mại điện tử (TMĐT) "lên ngôi". Tuy nhiên, bên cạnh những gian hàng làm ăn uy tín vẫn có rất nhiều đối tượng lợi dụng các sàn TMĐT để bán hàng giả, hàng nhái.
Trong khi đó, cơ chế chính sách xử lý vi phạm hiện chưa theo kịp thực tế, đặt ra nhiều thách thức cho các cơ quan quản lý.
Dư địa phát triển lớn
Thống kê của Cục TMĐT&Kinh tế số (Bộ Công Thương), quy mô thị trường TMĐT Việt Nam trong 5 năm gần đây tăng dần đều ở mức trên 20%/năm. Năm 2018 quy mô thị trường TMĐT bán lẻ - B2C (bao gồm cả hàng hóa và dịch vụ) đạt 8,06 tỷ USD, kết thúc năm 2019 đã tăng lên 9,4 tỷ USD; số lượng khách mua hàng thông qua TMĐT đạt 49,8 triệu người…
Trưởng phòng Chính sách (Cục TMĐT&Kinh tế số) Lê Thị Hà cho biết: Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường TMĐT phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á hiện lọt vào top 6/10 thị trường TMĐT lớn nhất thế giới. Nhiều sàn TMĐT Việt Nam như Shopee, Tiki, Lazada, Thế giới di động, Sendo... đã lọt vào Top 10 trang TMĐT có lượng truy cập cao nhất Đông Nam Á.
Dự kiến đến năm 2025, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam sẽ đạt mức 35 tỷ USD, tương đương với việc mỗi người dân sẽ chi tiêu khoảng 600 USD/năm thông qua mua sắm online.
Tại Hà Nội, trong chiến lược phát triển TMĐT, TP đã đặt mục tiêu đến năm 2025, doanh thu bán lẻ trực tuyến chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trên địa bàn; 100% DN có trang thông tin điện tử, cập nhật thường xuyên thông tin giới thiệu và bán sản phẩm; 85% DN thực hiện đặt hàng, nhận đơn đặt hàng thông qua các ứng dụng TMĐT; 95% các siêu thị có thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán POS và cho phép người tiêu dùng thanh toán không dùng tiền mặt khi mua hàng.
UBND TP Hà Nội yêu cầu 85% các DN cung cấp điện, nước, viễn thông, truyền thông trên địa bàn Hà Nội chấp nhận thanh toán hóa đơn của các cá nhân, hộ gia đình qua hình thức thanh toán không dùng tiền mặt.
Theo các chuyên gia kinh tế, việc Bộ Công Thương và các địa phương đặt ra mục tiêu lớn như vậy là bởi Việt Nam có dân số gần 100 triệu người, tỷ lệ dân số trẻ và thuộc nhóm có mức độ truy cập internet thường xuyên cao hơn các nước khác đây là cơ sở để TMĐT Việt Nam tiếp tục tăng trưởng. Ngoài ra, việc phát triển TMĐT xuyên biên giới cũng mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam ra thị trường thế giới.
Lợi dụng sàn giao dịch thương mại điện tử để bán hàng giả
TMĐT đang là "mảnh đất màu mỡ" để nhiều đối tượng lợi dụng bán các loại hàng hóa kém chất lượng mặc dù các cơ quan quản lý luôn rốt ráo xử lý các vi phạm. Mới đây nhất, ngày 7/7 vừa qua, Tổng Cục Quản lý thị trường (QLTT) phối hợp với Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động kiểm tra kho hàng tại 145 Hoàng Diệu, TP Lào Cai qua đó phát hiện 160.000 sản phẩm giày dép, kính mắt, đồng hồ, hàng tiêu dùng, mỹ phẩm... nhập lậu giả mạo các nhãn hiệu LV, Gucci, Chanel, Adidas...
Theo khai nhận của các nhân viên, họ được chủ kho thuê livestream bán hàng trên các tài khoản Facebook như: Thảo Trần, Giầy đồng giá... mỗi ngày nhóm này bán được trên 1.000 đơn hàng, doanh thu bán lẻ hàng tháng đạt hơn 10 tỷ đồng; sao kê giao dịch qua ngân hàng cho thấy, trong chưa đầy 2 năm qua các đối tượng đã bán lượng hàng trị giá hơn 649 tỷ đồng.
Trước đó, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) và Cục QLTT Hà Nội đồng loạt kiểm tra 5 địa điểm bán hàng và kho chứa hàng của 2 website kinh doanh hàng hiệu là menshop79.com và Menshopfashion.com đã phát hiện, thu giữ gần 2.000 sản phẩm giả mạo nhãn hiệu Gucci, Louis Vuitton, Hermes, Versace, Burberry…
Thông tin từ Cục TMĐT & Kinh tế số trong thời gian diễn ra cách ly xã hội do dịch Covid-19, lực lượng chức năng qua kiểm tra đã yêu cầu các sàn TMĐT như: Sendo.vn, Shopee.vn, Chotot.com, Lazada.vn, Tiki.vn... xử lý khoảng 16.200 gian hàng và 32.880 sản phẩm vi phạm kinh doanh trên môi trường mạng.
Thực tế cho thấy, việc kiểm tra, xử lý vi phạm trên các sàn TMĐT của các cơ quan chức năng trong thời gian qua như “muối bỏ bể”, bởi tình trạng công khai bán hàng nhái, hàng giả vẫn diễn ra. Mặc dù các sàn TMĐT như Lazada.vn, Sendo.vn, Shopee.vn, Tiki.vn... đã tham gia ký kết với Bộ Công Thương cam kết “Nói không với hàng giả trong TMĐT” nhưng vi phạm vẫn diễn ra phổ biến.
Cụ thể, chỉ cần gõ từ khóa “đồng hồ Rolex giá rẻ” trên sàn TMĐT Shopee, người tiêu dùng sẽ thấy hàng trăm sản phẩm với mức giá dao động từ 200.000 - 500.000 đồng; hay túi xách, quần áo nhãn hiệu Gucci, Chanel, LV… bày bán nhan nhản trên các gian hàng TMĐT với giá 100.000 - 400.000 đồng. Trên sàn TMĐT Lazada, Sendo cũng rao bán hàng trăm chai nước hoa các nhãn hiệu nổi tiếng thế giới với giá dưới 100.000 đồng/sản phẩm.
Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương), lazada.vn là website TMĐT lớn nhất Việt Nam nhưng lại bị nhiều khách hàng khiếu nại về chất lượng, xuất xứ hàng hóa. Bên cạnh đó, nhiều website giả mạo DN uy tín để cung cấp thông tin sai lệch về hàng hóa, dịch vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người tiêu dùng, DN.
Giám đốc Đối ngoại và Truyền thông L’Oréal Việt Nam Nguyễn Ngọc Tuyết Trinh than phiền: DN đã phát hiện một số trang web rao bán các sản phẩm giả nhãn hiệu L’Oréal với giá chỉ vài trăm nghìn đồng/sản phẩm, tức là chưa đến 1/10 so với giá hàng chính hãng. Không chỉ L’Oréal Việt Nam lâm vào tình trạng này mà một số hãng khác như Chanel, Versace, Louis Vuitton... cũng đang phải đối mặt việc một số người kinh doanh trên sàn TMĐT bán sản phẩm nhái nhãn mác, thương hiệu giá chỉ từ vài trăm nghìn đồng/sản phẩm.
Sửa luật để xử lý triệt để
Thực tế công tác chống hàng giả, gian lận thương mại trên các sàn TMĐT và mạng xã hội Zalo, Facebook thời gian qua cho thấy, mặc dù lực lượng chức năng đã đẩy mạnh kiểm tra, xử lý nhưng hành lang pháp lý để xử lý vi phạm về TMĐT chưa theo kịp thực tế. Điều này đặt ra yêu cầu phải gấp rút điều chỉnh một số nội dung của Luật TMĐT và các nghị định liên quan để phù hợp với tình hình mới.
Về vấn đề này Cục trưởng Cục QLTT Hà Nội Chu Xuân Kiên cho biết: Mặc dù đã quyết liệt đấu tranh, ngăn chặn, nhưng số lượng các vụ việc được phát hiện, xử lý còn thấp, trong khi đó các hành vi lợi dụng hoạt động TMĐT để vi phạm pháp luật ngày càng phức tạp. Khó khăn lớn nhất mà lực lượng chức năng phải đối mặt trong việc ngăn chặn việc bán hàng giả thông qua TMĐT là các đối tượng không có cửa hàng, chỉ thông qua các website, mạng xã hội để quảng bá, giới thiệu sản phẩm, sau đó chuyển hàng và thanh toán trực tiếp theo thỏa thuận.
Bên cạnh đó, hàng hóa được phân tán, nhỏ lẻ, cất giấu ở nhiều nơi, thậm chí chỉ bán hàng qua cộng tác viên, trung gian, đồng thời các website được tạo ra và đóng lại trong thời gian ngắn, khiến lực lượng chức năng khó kiểm soát, cũng như khó xác định chứng cứ để đấu tranh, xử lý; ngay cả khi kiểm tra, xác minh được kho hàng cũng khó xác minh chủ kho hàng là ai.
“Để xử lý các vụ vi phạm phải có chứng cứ cụ thể nhưng hiện nay 99% các giao dịch trên mạng không có hóa đơn, chứng từ. Ngoài ra, kinh doanh qua mạng xã hội như Facebook, Zalo chưa được kiểm soát hiệu quả, nhất là đối với các mạng xã hội chưa có đại diện pháp luật tại Việt Nam” - ông Kiên chia sẻ.
Đồng tình với phản ánh này, Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT (Bộ Công Thương) Trần Hữu Linh nêu rõ: Hiện việc truy xuất, lưu trữ các giao dịch TMĐT, hàng hóa giao dịch còn gặp nhiều khó khăn bởi lực lượng QLTT không có thẩm quyền đề xuất lấy các sao kê ngân hàng, theo dõi giao dịch tài chính của đối tượng. Để cất giấu và vận chuyển hàng hóa tới tận tay người tiêu dùng, các đối tượng kinh doanh hàng giả, hàng lậu trên mạng thường xuyên lợi dụng kho hàng, xe hàng của các hãng chuyển phát, giao nhận nhưng lực lượng QLTT không có thẩm quyền dừng xe, mở niêm phong kiểm tra.
Nói về những quy định pháp luật quản lý TMĐT chưa theo kịp sự phát triển loại hình kinh doanh này, Phó Tổng Giám đốc Công ty Sen Đỏ (Sendo.vn) Lê Anh Huy cho rằng: Chính phủ đã ban hành Nghị định 52/2013/NĐ-CP đáp ứng yêu cầu về quản lý TMĐT tại thời điểm ban hành, nhưng thị trường TMĐT thay đổi liên tục đặt ra nhiều vấn đề cần điều chỉnh.
Cụ thể, công nghệ số, internet phát triển nhanh chóng dẫn đến nhiều mô hình TMĐT mới liên tục xuất hiện, không chỉ giới hạn ở 2 mô hình phổ biến là website TMĐT, website cung cấp dịch vụ TMĐT như trước đây. Các giao dịch, dịch vụ cũng không còn ở phạm vi một quốc gia mà đã xuyên biên giới, đa dạng về chủ thể tham gia, phức tạp về cách thức hoạt động... Điều đó cho thấy cần nhanh chóng sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP phù hợp thực tế.
Những thách thức này cho thấy trong thời gian tới cơ quan quản lý cần khắc phục lỗ hổng về chính sách, nhanh chóng hoàn thiện cơ sở hạ tầng, bởi đây là những mắt xích quan trọng giúp TMĐT Việt Nam phát triển bền vững.
