Hướng mới cho phát triển không gian xanh

Hà Nội đang trong đợt nắng nóng kéo dài, nhất là khi TP cho phép các hoạt động thể dục, thể thao ngoài trời trở lại sau thời gian tạm ngừng vì dịch bệnh Covid-19 thì các khu vực vườn hoa, công viên lớn nhỏ trên địa bàn TP luôn là địa điểm thu hút rất đông người dân đến vui chơi, thư giãn. Có mặt ở vườn hoa Chí Linh (hay gọi là vườn hoa Lý Thái Tổ) nằm ngay sát hồ Hoàn Kiếm, nơi có nhiều cây cổ thụ rợp bóng mát, ông Nguyễn Văn Miện, phố Hàng Bè chia sẻ, người dân sống trong khu phố cổ vốn chật chội, trong mùa Hè nắng nóng nếu không có những vườn hoa công cộng như thế này để thư giãn, tập thể dục hàng ngày sẽ rất bức bí, khó chịu.

Không gian công cộng, không gian xanh là “khoảng thở” không thể thiếu của đô thị nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cộng đồng, vui chơi, giải trí của người dân. Do vậy, chất lượng của các không gian công cộng quyết định một phần không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của người dân. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, những không gian công cộng, không gian xanh đang bị thiếu hụt cũng như chất lượng không được đảm bảo tại các quận trung tâm TP.

Theo thống kê của Dự án Thành phố sống tốt, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam, Hà Nội đang thiếu rất nhiều vườn hoa, sân chơi trong các khu vực dân cư, nhất là trong khu vực nội thành, đất được dùng làm không gian xanh công cộng chỉ chiếm chưa đầy 2% tổng quỹ đất. Đơn cử, tại khu vực quận Hoàn Kiếm có khoảng 13 vườn hoa, tính bình quân chỉ có khoảng 0,1m2/người. Đặc biệt, tại khu vực phố cổ còn hạn hẹp hơn, khi gần 7 vạn người mới có duy nhất vườn hoa Đường Thành, phường Cửa Đông với diện tích 990m2, giống như một đảo giao thông và cũng đang bị lấn chiếm làm chỗ để xe. Trong khi theo quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ TP Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đang đặt mục tiêu chỉ tiêu bình quân cho khu vực trung tâm là 3,02m2/người.

Theo PGS.TS Phạm Quỳnh Phương - Viện Nghiên cứu Văn hoá, thời gian gần đây, Hà Nội đã có sự quan tâm nhất định đến phát triển không gian công cộng, không gian xanh như diện tích trồng cây xanh được mở rộng, xây dựng thêm các công viên, mở các tuyến phố đi bộ… nhưng diện tích cho không gian công cộng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân. Bên cạnh đó, không gian công cộng còn đang bị thương mại hóa, tư nhân hóa. Diện tích vỉa hè bị lấn chiếm bởi các hộ kinh doanh. Trong khi nhiều nơi không gian công cộng phải nhường chỗ cho những bãi đỗ xe hay việc mở rộng hạ tầng giao thông.

Tạo lập tổng thể cảnh quan hài hòa, thống nhất

Chương trình số 03-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội khóa XVII về “Chỉnh trang đô thị, phát triển đô thị và kinh tế đô thị TP Hà Nội giai đoạn 2021 - 2025” đã xác định các mục tiêu cụ thể, trong đó cải tạo nâng cấp 45 công viên, vườn hoa hiện có và đầu tư xây dựng mới 5 công viên, vườn hoa; chỉnh trang hè, đường phố trên địa bàn 12 quận với 180 tuyến… Để cụ thể hóa, một số quận, huyện đang bắt tay vào tạo dựng các không gian công cộng, không gian xanh, tăng cường chỉnh trang, hiện đại hóa đô thị.

Động thái mới nhất, UBND quận Hoàn Kiếm đã phối hợp với Viện PRX - Đại diện vùng Ile-de-France (Pháp) tại Việt Nam và đơn vị tư vấn DE-SO (Pháp) nghiên cứu xây dựng “Dự án quy hoạch không gian công cộng và thử nghiệm quản lý không gian xanh theo hướng sinh thái tại quận Hoàn Kiếm”. Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long cho biết, do quỹ đất phát triển mới trên địa bàn hầu như không còn nên phương án nghiên cứu của đơn vị tư vấn đưa ra là phát triển các không gian xanh kết hợp mở rộng không gian cho người đi bộ, tôn vinh các công trình kiến trúc có giá trị.

Cụ thể, sẽ cải tạo cảnh quan ba trục chính, tác động phát triển thương mại du lịch tại quận Hoàn Kiếm gồm tượng đài Vua Lý Thái Tổ với quảng trường Ngân hàng Nhà nước, vườn hoa Diên Hồng với công trình nhà khách Chính phủ và quảng trường Nhà hát Lớn, gắn với tuyến phố Tràng Tiền, Hàng Khay, hồ Hoàn Kiếm. Việc cải tạo trên nguyên tắc khôi phục lại những không gian dành cho người đi bộ trong khu vực, đồng thời củng cố và tăng cường sự hiện diện của không gian xanh.

Cùng với đó, dự án cung cấp cho TP Hà Nội các công cụ thiết kế không gian công cộng mang tính đặc thù của Thủ đô, cụ thể là khu phố Pháp. Các chuyên gia Pháp cũng đề xuất chỉnh trang nâng cấp tuyến phố Hàng Khay - Tràng Tiền, nhằm nâng cao giá trị kiến trúc tuyến phố, bảo tồn các công trình mặt đứng. Bên cạnh đó, có giải pháp khai thác bên trong các cửa hàng tạo một trục thương mại sầm uất, tạo một tuyến đường đi dạo kết nối với không gian đi bộ hồ Hoàn Kiếm tới Nhà hát Lớn.

Nói về việc phát triển các không gian công cộng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, KTS Trần Ngọc Chính cho hay, trong những năm qua, TP Hà Nội nói chung và UBND quận Hoàn Kiếm nói riêng đã triển khai nhiều dự án nhằm phát triển dịch vụ, thương mại, du lịch trong khu phố cổ như triển khai tuyến phố đi bộ Hàng Đào - Hàng Ngang - Hàng Đường - Đồng Xuân và các tuyến phố đi bộ mở rộng trong khu vực bảo tồn cấp I - khu phố cổ Hà Nội gồm Hàng Buồm, Mã Mây, Đào Duy Từ, Hàng Giầy, Lương Ngọc Quyến, Tạ Hiện. Điều này thật sự có ý nghĩa khi Hà Nội đang rất thiếu công viên, quảng trường, khu vui chơi công cộng, nhất là chỗ vui chơi cho trẻ em. Đối với hoạt động du lịch, tác động của phố đi bộ là hết sức rõ ràng. Tuy nhiên, nếu coi hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận là khu vực chuyển tiếp, kết nối với khu phố cổ cần phải có các giải pháp thiết kế cảnh quan khu vực này như một công viên trung tâm, tạo thành một điểm nhấn không gian và điểm đến độc đáo của tuyến phố đi bộ.

Cũng theo vị chuyên gia này, trục Hàng Khay - Tràng Tiền - Nhà hát Lớn hiện đang là trung tâm đi bộ quan trọng, vì vậy cần kết hợp khai thác kiến trúc hai bên bằng các công trình đã có. Đồng thời cải tạo xây dựng mới các công trình thương mại, dịch vụ có giá trị kiến trúc thẩm mỹ cao để nâng tầm không gian đi bộ hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận, hài hòa trong tổng thể khu vực hồ Hoàn Kiếm. Mở rộng không gian đi bộ phía Nam khu phố cổ Hà Nội, nhằm kết nối không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm và phụ cận thành một chỉnh thể thống nhất. Nghiên cứu triển khai đề án khu phố Pháp trở thành vùng di sản nhằm tạo ra những sản phẩm du lịch mới, hấp dẫn du khách.